Helsedirektoratet feilinformerer om antipsykotiske medikamenter
Når Helsedirektoratet sender ut feilaktig informasjon om effekten av behandling med antipsykotiske medikament, er det ille. Når informasjonen blir send til dei som skal behandle klagar på tvungen behandling med slike medikament, er det verre.
Når direktoratet ikkje vil rette opp feilinformasjonen av eige tiltak, må saka oppklarast for allmenta. For ho dreier seg om pasientane sin rettstryggleik.
Tvungen medisinering
Psykisk helsevernlova § 4–4 krever at behandlinga «med stor sannsynnlighet kan føre til helbredelse eller vesentlig bedring». Sivilombodsmannen har kritisert fylkesmenn for at dei ikkje ser til at kravet er oppfylt når dei tek stilling til klager på tvangsmedisinering.
Sivilombodsmannen meiner at «stor sannsynlighet» må innebere større visse om effekt enn ved vanleg sannsynsovervekt. Det må altså vere meir enn 50 prosent sannsyn for effekt før ein kan fatte vedtak om tvungen behandling.
Eit avgjerande brev
Fylkesmannen i Oslo og Viken skreiv 7. februar 2019 brev til Helsedirektoratet og bad om direktoratet sitt «syn på studier og metastudier om effekten av antipsykotiske legemiddel». Direktoratet bad tre psykiatrar om å greie ut saka. Desse uttalte seg 13. mars med ei fråsegn som vart sitert i Helsedirektoratet sitt brev til Fylkesmannen i Oslo og Viken 22. mars 2019. Kopi av brevet vart send til Helse- og omsorgsdepartementet, alle fylkesmennene, pasientorganisasjonar og Statens helsetilsyn. Seinare har det også kome til helseføretaka.
Ettersom det kan få følgjer for vedtak om tvangsbehandling, er det er avgjerande at innhaldet er korrekt.
I svaret til fylkesmannen er direktoratet samd med Sivilombodsmannen i ombodet si juridiske vurdering av at «stor sannsyn» må innebere «meir enn vanlig sannsynlighetsovervekt». Det springande punktet blir dermed korleis kunnskapsgrunnlaget ser ut: Kan ein på bakgrunn av den vitskaplege kunnskapen konkludere med at det er klart meir enn 50 prosent sannsyn for effekt av antipsykotiske medikament ved psykose?
Det uroar meg at det går an å feilsitere vitskapleg litteratur så fullstendig
Ser positivt ut...
Direktoratet siterer denne passasjen frå dei tre psykiatrane si fråsegn:
«To nylige metaanalyser har undersøkt behandlingsrespons hos pasienter med førstegangspsykoser i større bredde. Den ene viser at omtrent 50 % har en 50 % bedring i sine symptomer mens 80 % har en 20 % bedring av i sine symptomer i studieperioden (Zhu et al, European Neuropsychopharm 2017). En annen ny metastudie viser at omtrent 10 % har dårlig respons, omtrent 75 % har moderat respons og 15 % har rask og svært god respons (Bozatello et al, Frontiers in Psychiatry 2019)».
Det er vanskeleg å lese dette annleis enn at om lag 90 prosent av pasientane har moderat eller svært god respons på medikamenta – og dermed at kravet om «stor
sannsyn» for effekt er oppfylt.
... Men er fullstendig feilsitert
Metaanalysen til Zhu dreier seg om 17 studiar. Ingen av desse hadde kontrollgruppe som ikkje fekk medisin. Eg er samd i at om lag 50 prosent av pasientane vart betydeleg betre. Men det er ikkje råd å seie kor mykje av betringa som kan tilskrivast medisinen og kva som skuldast andre sider ved behandlinga, som at dei tek imot omsorg og oppmuntring, kjenner seg trygge og varetekne.
Det er i omtalen av studien til Bozzatello og medarbeidarar at alt går gale. Alle som kan lese artikkelen til Bozzatello, vil sjå at omtalen av studien er fullstendig feil. Eg vil nøye meg med å peike på to moment:
Artikkelen til Bozzatello er ikkje ein «omfattande metaanalyse», slik direktoratet hevdar. Det er eit oversyn som samanstillar funn frå mange ulike studiar – utan å gje prosentsatsar for respons på antipsykotiske medikament.
Tala som vert siterte, kjem ikkje frå ein ny og «omfattande metaanalyse», men frå to studiar frå høvesvis 1999 og 2002. Studiane jamførte effekten av to antipsykotiske middel hjå personar med langvarige plager, og ingen av dei hadde kontrollgrup