BUVTTÁŠII ÁDDEJUMI
– Duohtavuohtakommišuvdna
Stuoradiggi lea mearridan álggahit duohtavuohtakommišuvnna, mii galgá čuvgehit ja guorahallat dáruiduhttinpolitihka váikkuhusaid Norggas. Sámi jurista ja Romssa universitehta riektadiehtaga vuosttašamanueansa Ánde Somby lohká ahte lea hirbmat buorre lávki ovddasguvlui sihke sámi ja dáčča servodahkii, go dat roggá dieđuid Sámi ja Norgga historjjá birra, ja dulko daid dieđuid.
– Mii oažžut albma áddejumi mii lea dáhpáhuvvan, ja vai sáhttit dan áddejumi addit boahtte buolvvaide, lohká Somby.
– Addá duohta gova
Somby lohká ahte kommišuvdna čuvgeha beliid mat dássážii leat leamaš čihkkon, mii addá álbmogii eambbo ipmárdusa sámi historjjás ja dálá dilis.
– Politihkka- ja servodathábmen sáhtášii olu eambbo huksejuvvot dieđuid ala, ovdal go jáhkuid, ovdagáttuid ja baluid ala. Ođđa historjjás, go sámi vuoigatvuođat leat boahtán ovdan, lea mielddisbuktán ahte dáčča álbmogis šaddá stuora ballu ahte sápmelaččat áigot váldit visot, ja man stuora geatnegasvuođaid vuoigatvuođat mielddisbuktet. Jáhkán ahte álo lea buoret ahte lea duohta govva ovtta áššis, go ahte šaddet suoivvaniid mielde geahččalit áddet movt dilli lea, lohká vuosttašamanueansa.
Sámi historjá eahpáraš
Somby govahallá sámi historjjá eahpáražžan, lohká ahte dat lea goivojuvvon eatnama vuollái, ja doivon ahte dat jávká. Dasto lea sámi historjá čirron, ja Somby lohká kommišuvnna deháleamos bargu lea fas roggat bajás buot mii lea čihkkojuvvon.
– Nubbi lea maid ahte ferte dulkot maid gávdná, dieđalašvuođain. Muhto go dás lea nu olu čadnon dovdduide, de ferte dáidagii maid sadji dulkonbarggus.
Son árvala ge kommišuvnna barggus golbma loahppabohtosa, mat iešguđet ládje galget čuvgehit bohtosa.
– Lávdegoddi ráhkada raportta, ja dokumeantabása gos dieđuid gávdná. Nubbi lea ahte dárbbašuvvo dáiddaprográmma. Dasto jáhkán ahte ferte boahtit musea dáruiduhttinpolitihkas, vai boahtte buolvvat, olgomáilmmi olbmot ja earát ožžot dieđuid dan birra mii lea dáhpáhuvvan
Álbmogis unnán diehtu dáruiduhttima birra
Somby lohká ahte Norgga álbmogis lea unnán diehtu dáruiduhttima birra, ja son čujuha maid Hadi Lile dutkamii. Lile dutkkai 2006:s man olu diehtu oahpaheddjiin ja skuvlamánáin lei dáruiduhttima birra, ja gávnnahii ahte lea unnán.
– Diet joavkkut leat čoavddajoavkkut, ja go sis lea unnán diehtu, de ferte áddet maiddái ahte lea muđui unnán diehtu dáruiduhttima birra, lohká Somby.
– Danne lea maid dehálaš máhttit roggat, dulkot ja dasto nagodit gaskkustit maid lea gávdnan, joatká son.
Maiddái buorrin Suoma ja Ruoŧa beallái
Somby jáhkká Norga sáhttá ovtta ládje leahkit láidesteaddjin Supmii ja Ruŧŧii, gos politihkalaš proseassa maiddái lea jođus.
– Jáhkán leat olu bealit Suoma ja Ruoŧa bealde mat eai leat vel boahtán ovdan, lohká son.