– Rasisma ja vealaheapmi LEA DUOĐALAŠ VÁTTISVUOHTA
Olgešekstremisma ja rasisma leamaš min servodagas sihke ovdal ja maŋŋel terrordáhpáhusa suoidnemánu 22. beaivvi 2011:s. Anti-rasisttalaš guovddáš oaivvilda ahte dán ferte dovddastit ja bidjat eanet searaid eastadeapmái.
Olgešekstremisma ja rasisma leamaš min servodagas sihke ovdal ja maŋŋel terrordáhpáhusa suoidnemánu 22. beaivvi 2011:s. Anti-rasisttalaš guovddáš oaivvilda ahte dán ferte dovddastit ja bidjat eanet searaid eastadeapmái.
Suoidnemánu 22. beaivvi ledje vássán 10 jagi dan rájes go terrorista fallehii Norgga. Vearredahkki bombii ráđđehuskvartála Oslos ja báhčalii Utøyas gos Bargiidbellodaga nuorain lei geasseleaira. Oktiibuot jápme 77 olbmo ja máŋga čuođis roasmmehuvve.
Ávvir lea árat dán vahkkus čállán Bargiidbellodaga politihkkára ja Romssa ja Finnmárkku fylkka várresátnejođiheaddji Tarjei Jensen Bech vásáhusa birra Utøyas.
Son oaivvilda ahte Norga ii nákcen doarvái bures čájehit ahte olgešekstremisma ja rasisma ii leat dohkálaš min servodagas.
Anti-rasisttalaš guovddáš, mii beaivválaččat bargá rasisma, vaši ja vealaheami vuostá, doarju Utøya gillájeaddji.
Unnán fuomášupmi
– Terrordáhpáhusa vearredahkki ii leat áidna gii ovddasta olgešekstremisma ja rasisma, dat leamaš min servodagas sihke ovdal ja maŋŋel suoidnemánu 22. beaivvi dáhpáhusa. Dát lei galgat oažžut olu stuorát fuomášumi, erenomážit politihkalaš dásis. Terrordáhpáhusa maŋŋel lei baicce stuorát beroštupmi vearredahkki mentála dearvvašvuhtii ja Norgga gearggusvuođaplánaide, lohká Anti-rasisttalaš guovddáža gulahallanovddasvástideaddji Carima Tirillsdottir Heinesen.
Son muitala ahte olu eará Bar giidbellodaga nuorat oaivvildit dan seamma go Tarjei Jensen Bech.
– Máŋga Utøya gillájeaddji leat maŋŋel terrorfalleheami dovdan ahte šattai sin ovddasvástádus loktet dán servodatváttisvuođa oidnosii. Juohke goalmmát Utøya gillájeaddji lea maid ožžon vašálaš dieđuid ja áitagiid terrordáhpáhusa maŋŋel.
Dehálaš dovddastit
Vaikke suoidnemánu 22. beaivvi terrora surgehii olles álbmoga, de lea olgešekstremisma ja rasisma ain oassi min árgabeaivvis.
2020:s váidojuvvojedje 744 vašálašvuođa ášši Norgga politiijaide. 64 proseantta dáin leat áššit main olbmot leat vásihan cielaheami ja vealaheami. Statistihkka manná rievttes guvlui, go diibmá njidje dát áššit mottiin proseanttain, muhto seammás jáhkket politiijat dán dušše dáhpáhuvvan go leat eallán koronagáržžidusaiguin.
Vašálašvuođaáššit leat oainnat lassánan sakka ovddit jagiid.
– Lea dehálaš dohkkehit ahte rasisma ja vealaheapmi lea oassin min servodagas ja mii fertet dovddahit ahte dat lea stuora váttisvuohtan. Eat sáhte jurddašit ahte dát dušše dáhpáhuvvá eará sajiin, lohká Heinesen.
Eastadanbargu
Anti-rasisttalaš guovddáža gulahallanovddasvástideaddji Carima Tirillsdottir Heinesen oaivvilda ahte ferte bargat buot servodaga dásiin jus galget nagodit eastadit dahje bissehit vašálašvuođa. Dábálaš olmmoš sáhttá boradanbeavddis juo ražastit, ja jurdilit man láhkai hállá earáid birra.
– Jus galgat vuosttildit ja bissehit vaši, rasisma ja vealaheami, de fertet dan dahkat ovttas, iešguđetge dásiin. Mii fertet nagodit bissehit árgabeaivverasisma mii dáhpáhuvvá sihke skuvllain, bargosajiin, gáhta alde ja sosiála mediain.
Seammás fertet maid bargat systemáhtalaččat vuogádagaid vuostá mat bohcciidahttet rasisma, vaši ja vealaheami.
Vaikke Heinesen ja olu eará olbmot oaivvildit ahte olgešekstremisma ja rasisma ožžo menddo unnán fuomášumi maŋŋel terrordáhpáhusa 10 jagi áigi, de dadjá son ahte Norga dattege rievddai muhtin muddui.
– Dieđusge rievdadii terrordáhpáhus Norgga. Dál bidjet politiijat eanet návccaid vašálašvuođa kriminalitehtaáššiide, Oslo universitehtii lea ásahuvvon C-REX guovddáš gos dutket olgešekstremisma ja mii leat ožžon politihkalaš doaibmaplánaid main lea ulbmil bissehit rasisma, loahpaha Heinesen.