Morten Myksvoll

Regionreforma haltar seg fram til ei real maktspreiing. Viss politikarane vil.

REGIONREFORMA STARTA i feil ende. Samanslåingar vart diskutert og vedtatt før ein visste noko om kva oppgåver dei nye fylka skal jobbe med i framtida.

Då fylkespolitikarane diskuterte samanslåing i vest, slo dei fast at det var på vilkår om nye oppgåver frå staten.

Så kom namnedebatten. Den er viktig, for all del. Først no har diskusjonen om fylkeskommunen sine oppgåver for alvor starta.

Fylket får nye oppgåver. Det verkar openbert, og det er fornuftig. Kor mykje veit me ikkje, då det er opp til Stortinget å bestemme. Samtidig forsøkjer fylka å ta oppgåver frå kommunane. Det er problematisk.

EKSPERTUTVALET FOR REGIONREFORMA la fram si innstilling 1. februar. Der foreslo dei å flytte ansvaret for 24 milliardar budsjettkroner frå staten til fylka. Naer 5000 tilsette ligg i den potten.

Forslaget legg til grunn dei oppgåvene fylket utfører i dag, og utvalet har forsøkt å fylle på med nye oppgåver innanfor dei same politikkområda. Viss utvalet får gjennomslag vil fylkeskommunen overta oppgåvene til Integrerings- og mangfaldsdirektoratet (IMDi) og Barne-, ungdoms- og familieetaten (Bufetat).

Det er enormt. Fleire andre statlege etatar vert råka av dette, og det er berre bra. Meir av staten bør ut til lokale styresmakter. Naerare folk.

DET ER IKKJE LETT

å fordele oppgåver til verken fylke eller kommunar. Ein må ta utgangspunkt i kva dei minste einingane kan klare av oppgåver.

Dagens Troms og Finnmark vil ha 240.000 innbyggjarar. Solund og Modalen har nokre hundretals innbyggjarar. Dei har heilt andre føresetnader enn Bergen med 280.000 innbyggjarar, og austlandsfylket Viken, med sine 1,15 millionar innbyggjarar.

Det finst knapt ei statleg oppgåve som Viken ikkje kan takle. Det blir brått verre når ein har fylke som er éin femtedel av storleiken.

Ekspertutvalet har gjort ein god jobb. Det meste som står i rapporten bør gjennomførast.

Regionreforma hadde stått seg betre på ei regioninndeling der innbyggjartalet vart litt jamnare fordelt. Den hadde stått seg betre på at ein diskuterte oppgåvene først. Då hadde me kanskje sett endå meir maktspreiing.

LOKALPOLITIKARANE HAR LIKEVEL ikkje ivra for ei reell flytting av makt frå staten og ut i landet. Dei ønskjer seg fleire oppgåver. Fleire utgiftspostar.

Det har ikkje vore eit uttrykt ønskje om å overta inntektssida til staten. Skatte- og avgiftsnivået burde kunne vere forskjellig rundt om i landet, alt etter kven som styrer og kva dei valte politikarane prioriterer. I dag er det berre eigedomsskatten kommunane kan styre sjølv.

Viss kommunane eller fylka hadde overtatt nokre skattar og avgifter, og bestemt nivået på dei sjølve, ville me fått eit meir reelt lokaldemokrati. Når lokalmyndigheitene overtar utgiftspostar vil kommunane og fylka framleis vere utførarar av statleg politikk.

EKSPERTUTVALET MEINTE at dei kunne gjort ein betre jobb viss dei òg hadde fått leggje kommunale oppgåver i potten. Då kunne dei foreslått ei heilt ny organisering av oppgåvene i det offentlege Noreg.

Me skal vere glad for at akkurat det ikkje skjedde. Samtidig som me diskuterer overføring av makt frå stat til fylke, forsvarar kommunane seg og sine mynde mot eit stadig sterkare fylke.

HORDALAND FYLKESKOMMUNE har vedtatt ein regional kystsoneplan for elleve kommunar i Sunnhordland og Ytre Hardanger. Føremålet er godt. Planen skal sikre at sjøarealet og strandsonene vert godt varetatt, samtidig som oppdrettsnaeringa og maritim sektor får gode vilkår.

Kommunane protesterer, og krev at saka skal opp til vurdering i Kommunalog moderniseringsdepartementet. Endå lenger vekk frå folk.

Ifølgje fylkeskommunen er planen rettleiande, ikkje bindande. Likevel inneheld den eit plankart med definerte arealsoner, og den er skriven på same måte som ein juridisk bindande arealplan.

Den inneheld konkrete avgrensingar, som at naustbygg ikkje skal vere større enn 40 kvadratmeter.

KYSTSONEPLANEN GÅR LANGT inn på land. Ein ting er strandsonene, men heile Rosendal er lagt inn som eit verna landskapsområde. Skal ein forstå det slik at den tettstaden ikkje skal ha fleire «større, varige tekniske inngrep»?

Det står òg at planen skal vere «eit utgangspunkt for motsegn frå regionale mynde.» Slikt skriv ein ikkje i ein rettleiande plan.

Regionale planar er meint å ta opp i seg spørsmål som dei enkelte kommunane ikkje kan løyse sjølv. Trafikkutviklinga i Bergen er til dømes avhengig av arealpolitikken i nabokommunane.

Fitjar, Austevoll og Tysnes klarar derimot fint å bestemme kor store naust dei vil ha. Kvinnherad må få bestemme om dei vil byggje eit nytt naeringsområde i kommunesenteret sitt.

Det er ikkje lett å fordele oppgåver til verken fylke eller kommunar. Ein må ta utgangspunkt i kva dei minste einingane kan klare av oppgåver.

NÅR EIN OVERFØRER OPPGÅVER frå staten til fylket er det ei desentralisering. Når fylket overtar makt frå kommunen er det ei sentralisering. Styresmaktene må passe på at den maktspreiande kommune- og regionreforma ikkje ender opp med å sentralisere noko av det viktigaste kommunane driv med.

Då tapar det lokale sjølvstyret.