For tynt om Iran
SAKPROSA: Mah-Rukh Ali er ein dyktig formidlar, men denne gongen har ho gjort det for lettvint for seg.
MahRukh Ali: Iran og det nye Midtøsten 187 sider Kagge forlag av fundamentalistiske prestar som legg ei streng, religiøs ramme om dagleglivet. Ho prøver å gi svar ved å portrettera tre historiske personar, ein helt og to skurkar.
Helten er den karismatiske statsministeren Mohammed Mossadegh, som vart styrta i 1953 i eit kupp støtta av USA og Storbritannia, etter at Mossadegh nasjonaliserte den vestlege oljeindustrien i landet. Her ser Ali årsaka til det ho meiner er ein grunnfesta mistillit til Vesten i det iranske folket.
Skurkane er sjah Muhammed Reza Pahlavi (som Ali av ein eller annan grunn konsekvent omtalar med saernamnet Shah), monarken som styrte Iran meir eller mindre eineveldig frå Mossadeghs fall til 1979. Med sitt utsvevande jetset-liv i kombinasjon med hard undertrykking av opposisjonen vart han hata av store delar av folket.
Dermed var det duka for den islamske revolusjonen, som førte den strenge islamske laerde ayatolla Khomeini til makta og gjorde Iran til den første islamske republikken i verda. Med sin personlege karisma og sine slagord mot vestleg imperialisme, forførte Khomeini iranarane til å velja eit system dei ikkje kunne angra på, skriv Mah-Rukh Ali. Ho meiner at den islamske statsordninga, med eit religiøst vaktarråd som passar på politikarane, framleis står svaert sterkt i landet. intervjuar eit par framståande konservative, ein vestleg journalist og ein Mossadegh-tilhengar i eksil, og har spreidde referansar til andre samtalepartnarar. Men den politiske historia sidan Khomeinis død i 1989 er ho knapt innom, trass i at det har vore fleire harde konfrontasjonar mellom reformistar og konservative sidan den tid. Ei oversikt over dei viktigaste politiske kreftene dagens Iran burde ha vore elementaert.
Me får heller ikkje vita mykje om den økonomiske og sosiale utviklinga i landet, heller ikkje om utanrikspolitikken. Irans forhold til Saudi-Arabia, Israel, USA eller til terrorgrupper i regionen blir liggjande i skuggen, og boka lever dermed ikkje opp til den ambisiøse tittelen.
Mah-Rukh Ali er sannsynlegvis inne på eit sentralt punkt når ho skriv at det iranske regimet er rigid når det gjeld ideologi, men ganske fleksibelt når det gjeld å implementera ideologien. Ho er i alle fall ikkje den første som peikar på at i privatlivet, bak den stramme offentlege fasaden, lever iranarane ganske fritt. Og på eit viktig symbolsk område som bruk av sjal eller hijab, er det faktisk eit visst spelerom for å signalisera kor du står gjennom graden av tildekking.
Her har Ali gode ansatsar, men alt i alt er «Iran og det nye Midtøsten» for tynn og overflatisk til at me får saerleg ny innsikt. Det er synd, for Ali har utan tvil både kunnskapar og formidlingsevne. Men denne gongen har ho vore for lettvint.