Kven er far?

KOMMENTAR: Det er lett, nesten for lett, å finna ord nok om ei mors kvardagsstrev og kjaerleik. Men kor er kvardagsorda om far – om våre dagars far?

Eg kunne skrive lange tekstar om å vera mor. Om bekymringar for alt ein ikkje klarer, om dei får kjaerleik nok, blir sett nok, om dei blir sjølvstendige nok, får ordna opp nok sjølve, om ein klarer å skilja mellom smått og stort av alt som ein kanskje trur ein må, om ein hugsar bursdagsselskapet minsten skal i, og ny badehette til den største før det blir torsdag igjen, om ein klarer laera dei gangetabellen og oppvask og annan vask og pengebruk, og at det går heilt fint om ikkje alle er heilt like, og at det faktisk også gjeld sokkar. Sokkar bør ein alltid ha to av, dei bør vera ganske reine, og dei er vonde å gå med viss dei har hol. Men det gjer ingenting om dei ikkje har same farge, eller om ein har striper og den andre Batman.

Det siste der er sikkert ikkje alle mødrer heilt einige om, men der kunne eg lett fått litt ros og aere for ikkje å drukna heilt i detaljane eller la meg styra av alt eg trur andre vil leggja merke til og kanskje kritisera.

Alt går om mor

Eg kunne skrive ein lang og ublyg hyllest til mor, nå når det er rett før 17. mai og allslags, ein sånn om alt mor sitt strev med stryking og vasking og om alle har store nok sko dei ikkje får gnagsår av i toget, og når var det den sjokoladekaka skulle leverast til FAU, eller var det korpset, eller kanskje det var fotballen? Eller, Gud forby, har mor klart å lova kaker i hytt og vêr, og ikkje oppdaga det før Prix-en er utselde for Toro brownies?

Ops, der sklei det bitte litt ut igjen, på slutten. Det er altså altfor freistande, for mor kan også fort bli sett på som litt modig viss ho er open om at Toro er ein god ven på travle dagar, og at nokre detaljar har det med å gå i ball. Sjølv om det eigentleg er slik dei fleste av arten har det, og ikkje er dei så redde for å innrømma det heller.

Men viss eg nå tenkte eg skulle skriva ein hyllest til far? Eller om far sin kvardagskjaerleik og bekymringar og strev?

Kva med far?

Då veit eg ikkje om eg treff, om det blir bra, eller om det blir heilt feil. Det er ikkje like lett å skriva om fars bekymringar for om alle har det godt, for om han klarer gi dotter si nok av den gode sorten sjølvtillit, om han dyttar henne passe mykje utpå djupt vatn, om han er eit godt forbilde for minstemann, om han laerer dei å ta sin del av stort og smått ansvar her og der, om det er greitt å synest at det er frykteleg kjedeleg å byggja lego, for ikkje å snakka om den der fasen med å spa sand i bøtte, snu opp ned, knusa, og begynna på nytt igjen. Om ein er far nok. Om dei vil seia det, når dei er større, at du var far nok. Var der nok. Såg dei nok. Laerte dei nok.

Det er så lite bankande liv når vi snakkar om far. Så lite kvardag. Så lite naervaer.

Og det stemmer jo ikkje. Om mors kvardagsliv har endra seg radikalt gjennom dei siste to generasjonane, har far sin kvardag endra seg minst like mykje. Dei som er tenåringsfedrar nå, er stort sett fedrar på ein heilt annan måte enn dei såg far sin vera, og far hans før det igjen. For far har faktisk kome heim. Han bruker mykje mindre tid på jobb, og mykje meir på barn, omsorgsarbeid og husarbeid enn fedrane før han.

Kven er far nå?

Det er ikkje det vi skriv om, eller kanskje det bare ikkje er det eg les om? Det er stort sett følgjene av kva far er eller ikkje er eg får med meg. Ikkje far sjølv. Det er oppveksten med ein far som slo, ein som var alkoholikar, ein som ikkje var til stades. Ein som bare stakk. Det er ganske tafatte menn, som ikkje får det til, eller som er for høge på seg sjølv til å ta ansvar for dei som er litt mindre.

Fars kvardagsstrev og kvardagskjaerleik til familien sin er ingen sjølvsagt del av nokon slags offentleg samtale. Er det noko far held for seg sjølv, eller bare deler med andre fedrar og ho som er mor til dei han er far til? Eller er det fordi far ennå ikkje gjer nok? At han ikkje kan få vanleg anerkjenning før han er heilt i mål? Og kven skal bestemma når han er heilt i mål?

Knausgårds kvardagsfar

Karl Ove Knausgård er kvardagsfar. Han har skrive den vakraste kjaerleiksteksten eg har lese frå ein far til sine barn. I romanen «Om våren». Skriven til den yngste dottera, ho som bare er baby i teksten. Ho som er frå det året då alt bare handla om å overleva. Det handlar om å stå opp med babyen, om det er greitt å måtta ha ti minutt for seg sjølv, om det er greitt å overlata babyen til syskena så lenge. Om dei har det bra, om dei store kjem seg opp i tide, om angst for barnevernet, om fars sjølvsagte tru på at mor er varmare og meir inderleg enn han, sjølv om det er han som alltid er der for dei. Ein kjempande far, som skriv om alt dette med eit inderleg håp om at yngste dottera ein gong skal kunna forstå, og kunna tilgi, viss ho må.

Det er gripande. Ein fars kamp for å få barna sine gjennom ein barndom så god som han er menneske for å klara å gi dei, ein far som kjem til kort, som trur han kjem til kort, som er oppteken av trivialitetar, fordi han har så små barn at han må vera det. Han er full av kvardagskjaerleik til familien sin. Ingen helt, ikkje noko unntak, ikkje ein figur så fråverande at bare spora han sette igjen kan snakkast om.

Eg kan kjenna meg igjen i Knausgårds kvardagsfar. Sjølv om eg er mor. I kvardagskjaerleiken, i den rare og evige blandinga av små, nødvendige ting og reint eksistensielle kampar ein kan kjenna heilt inn i ryggmargen. Det er ikkje så rart.

Det rare er at fars kvardagskjaerleik og -strev ikkje har sjølvsagde plassar når dagane våre skal skildrast og kjennast att av andre.

Det rare er at fars kvardagskjaerleik og -strev ikkje har sjølvsagde plassar når dagane våre skal skildrast og kjennast att av andre.