Professoren som alle saknar
SAKPROSA: Frank Aarebrot har fått ein gjenkjenneleg, og dermed lesverdig biografi. Men forfattarane kunne med fordel ha lodda djupare.
Likevel saknar eg nok ei tydelegare forteljarstemme og redigerarrolle. Biografien er disponert dels kronologisk, dels tematisk. Det er eit greitt grep, men enkelte stader kan det bli tendensar til oppramsing, og eg trur forfattarane med fordel kunne skilt tydelegare mellom viktig og uviktig og lodda djupare i det vesentlege.
Tilbakebetaling
Når det er sagt, kjem det tydeleg fram kva som var drivkrafta i Frank Aarebrots virke som akademisk formidlar. Ja, naturlegvis elska han det, med all den kjaerleik til det talte, frie ordet som ein bergensar er i stand til å oppvisa – og det er som kjent ikkje lite. Men i tillegg såg han det som ei plikt, som ei tilbakebetaling til samfunnet frå ein arbeidargut frå Kronstad som høyrde til den første generasjonen i sin samfunnsklasse som hadde fått innpass på universitetet.
Morfaren, muraren Steen Hansen, fortalde ein gong den unge Frank kvifor han stemte Arbeidarpartiet: «Jo, det skal jeg si deg, gutt, det er fordi partiet har gitt deg mulighet til å studere.» Også Frank var trufast og takknemleg mot sosialdemokratiet heilt til han førehandsstemte på dødsleiet, og han såg aldri partiengasjementet som eit problem for den politiske forskinga si. Det var det derimot andre som gjorde.
Frank Aarebrot brann for den demokratiske folkeopplysninga, og til slutt brende han seg opp. På det meste heldt han 300 foredrag på tre år, og han tok sjeldan honorar. Han var legendarisk sjuskete og ustelt, røyken var sjeldan langt unna, og han måtte amputera den eine foten etter ein seigliva infeksjon han fekk under eit valobservatøroppdrag i Romania. Han var sjeldan nøye med detaljar, og vart derfor eit lett offer for meir petimeteraktige sjeler i akademia.
Den første og den siste?
Men Aarebrot oppnådde å bli profet i eige land. Karrieren hans var på stigande kurs heilt til det siste. Han danna skule med sine direktesendte maratonforedrag, om norsk historie, om krigen og om amerikanske presidentar. Mange er lei seg for at han ikkje rakk å gjennomføra det siste, halsbrekkande prosjektet: 500 minutt om den historiske utviklinga i dei 500 åra sidan Martin Luthers reformasjon.
Forfattarane streifar innom det på slutten, men spørsmålet hadde vore verd ein grundigare refleksjon: Var Frank Aarebrot ein akademikartype med datostempling? Var hans tørst etter brei kunnskap og sans for verdien av formidling uløyseleg knytt til at han var del av den første arbeidargenerasjonen som fekk høgare utdanning? Og høyrde han samstundes til den siste generasjonen akademikarar som fekk leva ut det uryddige, formidlingsglade renessansemennesket i seg, før forskingsbyråkratiet, teljekantane og målet om spissa, smal, internasjonal publisering innførte ein ny og strengare disiplin?
I så fall er det ikkje berre enkeltmennesket Frank Aarebrot me vil koma til å sakna.