Folkekjaer og underkjent

BIOGRAFI: Arne Paasche Aasen var arbeidardiktaren som nådde alle, men som fekk stempel som lettvint husdiktar. Arild Bye har gitt han ein ruvande biografi.

Arild Bye: Arne Paasche Aasen. Fra verdensrevolusjon til de naere ting. Aschehoug. 620 sider.

Arne Paasche Aasen (1901-1978) levde og skreiv med Arbeidarpartiet. Som partiet var han glødande revolusjonaer i sin ungdom. På 1930-talet, då partiet hadde fått makt til å skapa eit nytt Norge, skreiv han kampsongar som «Seieren følger våre faner» og «Frihetens forpost», som ingen i arbeidarrørsla ennå har klart å erstatta. Og etter krigen vart Ønskekonsert-vennlege viser som «De naere ting» og «Blåveispiken» sjølve lyden av Gerhardsen-epoken.

Dermed er det ikkje rart at Arild Byes biografi har sterkt preg av ei allmenn historie – om Norge, men framfor alt om utviklinga i arbeidarrørsla nasjonalt og internasjonalt.

Kontrast til Rudolf Nilsen

Som bråmoden tenåring tok Paasche Aasen intenst del i dei harde politiske kampane i Norge i åra rundt første verdskrig. Dagens kommentarfelt blir reine hyggepraten samanlikna med den uforsonlege retorikken frå den tid. Den unge diktaren hyllar revolusjonen i religiøse vendingar. Men i Moskva, det revolusjonaere Mekka, skjer også den store tragedien i livet hans. I 1920 døyr mora, den skarpe agitatoren Augusta Aasen, i ei ulukke i den sovjetiske hovudstaden. Ho er gravlagd i Kreml, saman med heltar frå revolusjonen.

Arne Paasche Aasen kom seg aldri til Moskva for å sjå grava. Både for han og for partiet bleikna det revolusjonaere idealet i aust. Paasche Aasens kall vart i staden «å tolke den jevne manns drøm», som handla meir om eit trygt kvardagsliv enn om omveltande ideologi. Derfor vart han heller ingen helt for den nyradikale ungdomsgenerasjonen på 1970-talet, sjølv om han for ein gongs skuld braut med partilojaliteten og sa nei til EF, som EU den gong heitte, i 1972. AErestittelen som «ekte arbeidardiktar» gjekk i staden til ungdomsvennen Rudolf Nilsen (1901-1929), «revolusjonspoeten som Gud hadde tillatt å dø mens alle tanker ennå var røde», som Bye skriv med ei av sine mange råkande formuleringar.

Nettopp i kontrasten til Rudolf Nilsen viste Arne Paasche Aasen sin styrke og sin veikskap. Mens «Rulle» funderte og finpussa orda sine, trilla dei tett og trøstig ut av Paasche Aasen. Han hadde så lett for det, men han var utolmodig og for lite sjølvkritisk. Han sa altfor ofte ja når partiet spurde etter ein prolog, ein song, ei opplesing eller eit dikt til partiavisa. I mange år leverte han sine daglege dikt til Arbeiderbladet under signaturen Dorian Red, eit populaert innslag hos lesarane, om den litteraere kvaliteten ikkje alltid var heilt på topp.

Kamp mot kultureliten

Arild Bye underslår ikkje at Paasche Aasen kunne ha forvalta sitt talent betre, men tek grunnleggjande hans parti mot den ofte krasse kritikken frå kulturmiljøet mot den lettbeinte «husdiktaren». Bye meiner også at partiet kunne ha gjengjeldt lojaliteten betre, men at også Ap-toppane var prega av kulturelitens dom. Her skildrar han ein kamp om det kulturelle hegemoniet som neppe er mindre aktuell i dag.

Paasche Aasen kunne trøysta seg med daglege bevis på at han var folkekjaer, og at han i motsetning til mange av kritikarane hadde fått vanlege folk til å lesa dikt. Han var ein dyktig opplesar som samla stort publikum. Likevel sleit han heile livet med kjensla av ikkje å vera god nok. Betre vart det ikkje av at privatlivet hans stod nokså fjernt frå Einar Gerhardsens nøysame ideal, med mange kafebesøk, mykje alkohol og stort pengeforbruk. Kona Valborg («Vaps») hadde det ikkje enkelt, men det barnlause paret heldt saman livet ut.

Litt smårusk er det hist og her, for eksempel stiller eg meg tvilande til om skodespelaren Rolf Just Nilsen stod på scena under 1. mai-feiringa i Oslo i 1935. Då hadde han ennå ikkje fylt fire år. Boka er også blitt i lengste laget, fordi Bye har med ein del unødvendige detaljar og historiske fakta, og dessutan tek opp att enkelte poeng litt for mange gonger. Dette øydelegg likevel ikkje hovudinntrykket: Arild Bye har gjort eit imponerande arbeid, og Bragepris-nominasjonen han har fått er vel fortent.