Sveins strekar

Pål Christensen

HELGEINTERVJUET: I sorga etter konas død, sette Svein Tang Wa seg til teiknebrettet. Så blei han endeleg det han eigentleg var: biletkunstnar. – 6. november 2016.

Svaret kjem fort, og før eg har fått stilt ferdig spørsmålet: «Når var det kona di døydde?»

Svein Tang Wa sit i det kaoset som utgjer stova hans. Her er bøker, kattemat, akrylmaling, kunstverk, papir og lerret, tøy som skulle vore vaska, ein rullande ovn som er i vegen heile tida, fulle og tomme tørkestativ. Det er eit salig rot i det vesle rekkehuset i Hillevåg der han bur saman med sonen Mathias, saerleg etter at Tang Wa måtte flytta heim alt han hadde i atelieret i Løkkeveien.

Men på papiret på teiknebrettet på det overfylte spisebordet er det sirlig orden i strekar og mønster. Og på linosnitta som heng i klesklyper frå kleshengarane i taket er det full kontroll.

– Eg hadde behov for å tenkja på noko anna. Eg tok tak i kunsten igjen. Eg sette meg til teiknebrettet. Det var reint sorgarbeid, seier Tang Wa. Mens han smiler. Og nynnar, om det skulle oppstå ein pause.

Tilbake til kunsten

Du kjenner han best som glad trubadur, som ein av landets fremste tekstforfattarar. Det er Svein Tang Wa som har skrive stavangerske klassikarar som «Morer», «Kan´kje finna fingen» og «Skikkelige sjømann». Men det han eigentleg var, eller skulle bli – og til slutt er – er biletkunstnar og grafikar.

– Eg sette meg til teiknebrettet igjen då Bente døydde. Det fungerte bra, både for meg og ungane. Og så hadde eg kunstutstilling. Og å selde eg pinadø ut alt. Så mykje at eg måtte teikna ti ekstra teikningar, seier Tang Wa.

Når han blir trøytt i augo av teikninga, ser han opp. For der, i den overfylte veggseksjonen, står bileta av ungane. Og av Bente.

– Så då er dei liksom med meg.

Ny utstilling

Tysdag opnar den nye utstillinga hans i Galleriet i Hillevåg, med penneteikningar og linosnitt. Sist gong han stilte ut teikningane sine, i 2017, kalla Aftenbladets kunstkritikar Trond Borgen det haustens store, uventa funn: «Det er sjelden jeg blir grunnleggende overrasket når jeg besøker en kunstutstilling. Men denne gangen skjedde det, jeg ble faktisk ganske forbløffet: Svein Tang Wa har fylt det lille kunstgalleriet i Hillevåg, som bare kaller seg Galleriet, med den flotteste tegnekunst.»

Og då Kjell Pahr-Iversen kom inn i rommet og såg kva Tang Wa hadde laga, kom reaksjonen kontant: «Kvifor har han ikkje gjort dette før?»

– Svaret er at det tek frykteleg mykje tid å laga desse teikningane, og at det ikkje var plass i kvardagen min før. Eg møtte ei eg blei frykteleg glad i, ei eg fekk barn med. Eg valde familien, ville heller ha ein kjaerast enn å sitja på rauå og teikna, svarer Tang Wa.

Biletkunstnaren

Men det er altså biletkunstnar han eigentleg er. Eller var. Det var ikkje så sprekt med pengar då Tang Wa vaks opp. Faren hadde ein liten krigsinvalidepensjon etter å ha site i tyske konsentrasjonsleirar under krigen. Han gjorde alt mulig for å spe på pensjonen, blant anna undervisa i peddingfletting og laga figurar i halm.

– Men om me hadde lite pengar, fekk eg stadig blyantstumpar og fargar. Ein gong kom far heim med ein stor rull restpapir frå Rogalands Avis. Så la me oss til på golvet, far og eg, og teikna og malte. Far var flink å teikna.

Eigentleg hadde han tenkt å studera engelsk, fransk og historie. Men via nokre omvegar og ei opptaksprøve hamna han på teiknelinja på Bergeland vidaregåande.

– Der mistreivst eg skikkeleg med laerarane. Han eine var ein skikkeleg treskalle, minst Tang Wa.

I Bergen

Så då søkte han seg til Bergen, og Kunst- og handverkskulen. Ei av oppgåvene i opptaksprøva var å teikna ein liggjande sykkel.

– Det er ganske greitt å teikna ein ståande, men vrient å teikna ein liggjande. Så då teikna eg ein sykkel som stod opp mot ein vekk, og så la eg arket over på sida og malte inn nokre fargar og skuggar.

Tang Wa gjekk tre år i Bergen, frå 1967–1970, utan å ta ein einaste eksamen, men heile tida intenst jobbande i grafikkverkstaden. Då skuleleiinga prøvde å sparka han ut, greip grafikklaeraren inn og sa at Tang Wa ikkje skulle rørast, men få fullføra utdanninga.

– Han heitte Asbjørn Brekke. Under han vaks det fram ein heil generasjon av vestlandske grafikarar som sidan skulle gjera seg bemerka, seier Tang Wa.

Sjølv gjorde han seg bemerka gjennom å jobba med eit materiale alle andre sa var umulig å jobba med, nemleg linoleum.

– Dei andre studentane meinte det ikkje gjekk an å skjaera i linoleum. Men det gjorde eg. Og då folk begynte å kjøpa trykka mine, fekk pipa ein annan lyd.

I Bergen går di så er rige nere i byen å snige. Å kjøbe opp rips og påsar me slips og e raske når prisane stige. Ein investeringslyst uden lige.

Tang Wa selde nesten alt han laga av grafikk mens han var i Bergen. Sidan skulle han angra på at han tok opp studielån, for han kunne levd på det han tente på kunsten – men måtte i staden betala tilbake i 20 år.

Stavangerensemblet

– Så flytta me til Stavanger. Folk her kika på kunsten min, spurde kva i all verda eg dreiv på med. Bergen var nok meir utvikla på den tida. Eg fekk ikkje selt nokon ting her. Så då måtte eg finna ein annan måte å tena pengar på enn å vera biletkunstnar, slik planen var. Så då blei eg trubadur.

Fullt så enkelt var det sjølvsagt ikkje. Tang Wa og den dåverande kona skulle skiljast. Den sommaren reiste ho til Frankrike, mens han sat igjen heime med ein kasse øl og skulle prøva å skriva tekstar. Då ho kom heim og skulle pakka sakene sine, viste Tang Wa fram dei fire linjene han hadde fått til som rimte.

– «Hald deg heller til det du kan,» sa ho. Då stakk det ein liten djevel i meg og eg bestemte meg for at eg skulle visa henne: Eg skulle bli den beste tekstforfattaren i landet.

Og dermed la Tang Wa grafikken og biletkunsten på hylla. Han skreiv songar og tekstar, fekk seg jobb på verkstaden på Rogaland teater.

– Eg laga nesten ingenting biletkunst. Teikna bare littegrann.

Tankar og teikningar

Så blir kona Bente sjuk og døyr. For å få tankane over på noko anna set Tang Wa seg til teiknebrettet, konsentrerer seg om strekane og mønstra han har begynt å leika seg med tre-fire år tidlegare.

– Går det an å sjå i bileta dine at du driv eigenterapi og er ein mann i sorg?

– Nei, verken livssituasjonen min eller funksjonen teikninga har for meg spelar inn på motiva.

Trond Borgen såg musikk i dei nonfigurative, pulserande mønstra som «svinger og bukter seg, stimler sammen til tettere formasjoner, for så å løse seg opp igjen». Han ser Steve Reichs minimalistiske komposisjonar, gregoriansk song og middelaldermusikk.

– Eg skjønar kva Borgen snakkar om, sjølv om eg ikkje har hans musikkreferansar i hovudet. Eg teiknar enten når det er heilt stille eller til NRK Jazz. Men eg sit her og nynnar og syng når eg teiknar. Eg held takta, det blir ein fin rytme. Og plutseleg er det kveld.

Tissing og teikning

Då han var yngre ungkar, gjekk Tang Wa mykje på byen.

– Men nå er det akkurat som om teikningane roper til meg: «Ikkje gå frå meg! Gjer meg ferdig!»

Så då går han ikkje på byen når det blir kveld, men til sengs. Og så har han blitt så gammal at han må stå opp for å tissa om nettene. Og sidan han kan gjera som han vil, når han vil, set han seg gjerne til teiknebrettet nattestid også. Eller han skrur på CNN. Og så sit han der og ler av all galskapen til Donald Trump.

– Har du blitt gladare av å ta opp biletkunsten igjen?

–Ja, faktisk. Eg blir rolig til sinns. Men dette er noko eg trur alle menneske opplever: Ingenting er kjekkare enn å jobba med noko du er glad i. Enten det er å koka, måka snø, eller teikna. Og når eg blir lei av teikninga, så spelar eg litt.

Meir struktur

Nå er planen å laga seg ein timeplan. Å skaffa seg ein slags struktur på dagane.

– Eg må setja av tid til å halda orden, faste tider til teikning, bestemma faste dagar der eg skal pussa opp fransken, kanskje ta eit språk til. Eg har ikkje bestemt meg for om eg skal starta dagen med kaffi eller teikning. Men eg må setja av tid til å lesa avisa, til å lesa bøker. Eg må strukturera dagen.

– For nå flyt det?

– Ja, nå flyt det – som du ser. Men er det ikkje sånn at ut av kaos kjem det orden? Eller var det motsett?