Sentrum mot periferi – og auga som ser
GJESTEKOMMENTAR: Så dette er Frogner på beste vestkant i Oslo, tenkte eg.
Vålerenga. Seinare har eg prioritert toget til Son, og Storting og regjering har kravd sitt. Men eg har høyrt mykje om Frogner.
Skildringa mi av Frogner kan ein enkelt lage om kvar einaste plass – Jevnaker, Son, Naustdal, Bryne eller Ålgård. Byfolk som gjer narr av små plassar går aldri lei. Eg kjem frå Naustdal, no slått saman med Førde, Jølster og Gaular til den store Sunnfjord kommune. Det bur, ifølge statistikken, 2782 sjeler i bygda, om lag det same som for 30 år sidan. Nokon vil sikkert meine at det er utruleg morosamt at kyrkja er det einaste staselege bygget, at campingplassen er relativt sliten og at det går ein og annan gjennom sentrum med rullator. Eller, ein kan vektlegge naerleiken til vakker natur og ei god lakseelv. Og kyrkja er flott! Det nye kommunesenteret Førde vart kåra til Norges styggaste by ein gong på 1990-talet, noko mange hugsar. Men Førde har også ein magisk folkemusikkfestival, Norges beste volleyballag og er omgitt av flotte fjell.
Motsette bilete av Jevnaker
Dei to Dagens Naeringsliv-journalistane som reiste heile vegen frå Oslo til Jevnaker på Hadeland i slutten av januar, hadde ledd seg i hel av Sunnfjord. Dei drog til Jevnaker etter at The New York Times kåra staden til eit av verdas beste reisemål i 2020. Bakgrunnen for det var naturlegvis galleriet The Twist – ei 60 meter lang, tvinna «bru» over Randselva, av mange vurdert som ein arkitektonisk sensasjon, teikna av Bjarke Ingels Group.
Men på lista er berre stadnamnet Jevnaker, og det fekk Dagens Naeringsliv til å rykke ut. Dette resulterte i åtte flaue sider om kor utruleg kjedeleg, lattervekkjande, teit og dumt alt er på Jevnaker. To kinarestaurantar, ei aude hovudgate, to gamlingar med rullator, Kiwi-butikk og eit thai-gatekjøkken. Dermed er jo alt sagt.
Og det var dette eg kom til å tenke på ein dag eg stod og såg ut av vindauga på sentrumsnaere Frogner: Det såg brått så grått og kjedeleg ut. Men eg kunne ha peika på dei breie alleane med kastanjetre, dei eksklusive butikkane, Nasjonalbiblioteket eller dei fine restaurantane.
Auga som ser, dei er viktige for kva som blir sett.
Ein alvorleg konflikt i vår tid
Denne saka blir fort gløymt. Men ho minner om eit alvorleg bakteppe av konflikten sentrum–periferi; – ei gammal konfliktlinje i norsk politikk.
I 1933 stilte Arbeidarpartiet til val med slagordet «By og land, hand i hand». Mange har mora seg og skrive dette om til «By og land, mann mot mann». No snart 90 år seinare, tydar mykje på at det siste blir meir og meir dekkjande.
Her i Noreg har vi fått nyord som «bunadsgerilja», «distriktspsykopat» og «elitehat». Tonen i debattane om sentralisering verkar også bitrare og meir uforsonlege enn før. Ikkje berre i Noreg: I internasjonalt perspektiv er sentrum– periferi ei av vår tids sterkaste konfliktlinjer. Folkerøystinga om brexit i Storbritannia viste ein klår aldersdimensjon. Unge var for å bli, dei eldre ville ut av EU. Men det var også tydeleg at stemmegivinga delte seg i by mot land. Folk i byane ville bli, dei på landet ville ut.
«Dei gule vestane» i Frankrike rommar fleire variantar av protest, men ein viktig frustrasjon er høge drivstoffprisar – som rammar dei som bur i distrikta meir.
Nedsnakkinga av byen er ikkje ukjend her i Noreg. Det finst dei som meiner at det verkelege livet ikkje kan levast i byane, men berre på bygda eller ved kysten. Og det motsette finst, meir og meir vokalt, – nedrakking av det traurige bygdelivet.
Auga som ser. Om vi bruker dei rett, kan dei på sitt beste sjå nyansar. Og fleire sider av same sak.
Twitter: @bardvegar
Det såg brått så grått og kjedeleg ut. Men eg kunne ha peika på breie allear, eksklusive butikkar, Nasjonalbiblioteket eller fine restaurantar.