Trim for den kvite rasen
GJESTEKOMMENTAR: Ein ny generasjon høgreekstremistar etablerer grupper med fokus på hypermaskulinitet og kampsport. Dei dukkar opp Europa over.
I november var eg i Polen for å observera markeringa av den polske sjølvstendedagen i Warszawa. I årevis har ultranasjonalistiske grupperingar stått bak ein marsj gjennom byen, ein marsj som samstundes har fungert som ein slags møtestad mellom høgreradikalisme og høgreekstremisme, mellom folkeleg patriotisme, ein tilsynelatande stoverein nasjonalkonservatisme og grupper langt til høgre for folkeskikken.
Det fekk eg også sjølv oppleva. I eitt hav av raudt og kvitt – dei polske fargane – fekk eg mellom anna auge på eit symbol som er ganske uløyseleg knytt til nynazisme: ein keltisk kross på svart bakgrunn. Eg såg ein mann som hadde pynta jakka med den grøne teikneseriefrosken Pepe, eit symbol omfamna av det såkalla alt-right, og eg fekk auge på flagga til fleire ytre høgre-grupper.
På veg til lunsj dagen etter kom eg over nokre klistremerke på ein lyktestolpe, på sitt vis vel så interessante. Eitt av dei var reklame for ein dansk avleggjar av den såkalla identitaere rørsla. Eitt anna var for ein tilsvarande avleggjar av eit høgreekstremt kampsportnettverk.
Dei sistnemnde hadde vore representert i marsjen, fann eg snart ut, då eg fann videobilete som synte demonstrasjonens mest beinharde segment, gjengen som også hadde sunge om å slå til venstresideaktivistar med balltre. «Forsvar det kvite Europa!» stod på eit banner, utstyrt med ein logo som når ein ser etter viser seg å vera ei stilisert utgåve av talet 14. Det ein referanse til den amerikanske høgreekstremisten og terroristen David Lane sitt mantra: «We must secure the existence of our people and a future for white children» (vi må sikre eksistensen til folket vårt og framtida til våre kvite barn).
På eit anna banner stod det berre «Active Clubs», namnet til det nemnde kampsportnettverket. Det er eit nettverk det bør setjast eit kritisk søkjelys på.
Den nynazistiske Jason Bourne
For å betre forstå kva det er for noko, må me fyrst sjå nokre år bakover i tid. I 2017 grunnla den amerikanske nynazisten Robert Rundo ein organisasjon han kalla Rise Above Movement (RAM). Dei såg på seg sjølv som ei motvekt til «tastaturkrigarane», og hevda å ville skapa ein «konservativ motkultur» som motgift mot det «fullstendig degenererte» moderne Amerika, mot «venstresideideologien som forgiftar ungdomen». I røynda var det sjølvsagt lite konservativt ved dette; RAM var ei gjennomført høgreekstrem gruppe. I 2019 vart medlemer av organisasjonen også dømde for valdsbruk under den berykta Unite the Right-demonstrasjonen i Charlottesville.
Rundo sjølv hamna også i juridisk trøbbel, etter å ha blitt skulda for å ha hissa opp til vald i samband med ein demonstrasjon til støtte for Trump.
Dei siste åra har han difor vore mykje i Europa, delvis på flukt frå amerikanske myndigheiter. Samstundes med det han sjølv har omtalt som ei «Jason Bourneerfaring» har han vore ein frontfigur i oppbygginga av Active Clubs, som kan sjåast på som ein slags arvtakar etter RAM.
Kvit makt 3.0
Rundo – som våren 2023 vart arrestert i Romania og i fjor haust utlevert til USA – framstiller kampsportnettverket som del av det han kallar kvit makt 3.0 (der 1.0 var den rasistiske skinhead-rørsla og 2.0 var alt-right). Målet er å verta meir etande for ei breiare offentlegheit.
Når det gjeld Active Clubs, er målet i betydeleg grad å nå unge, kvite menn som på ein eller annan måte opplever å ha falle utanfor. Eller, som ekstremismeforskaren Alexander Ritzmann seier det i eit nyleg intervju med det nederlandske tidsskriftet De Groene Amsterdammer: «Dei rettar seg inn mot sårbare menn med skjør maskulinitet og ein tendens til valdsbruk.»
Det vert gjort gjennom å tilby ein miks av fysisk aktivitet, fitness, kampsport og høgreekstrem ideologi. Visjonen er likevel større. «Active Clubs er den leiarlause motstanden», har Rundo sagt i eit intervju, ein referanse til eit kjend uttrykk innanfor valdsdyrkande nynazistmiljø. «Den grunnleggjande idéen, iallfall i USA, er å byggja opp ein skuggemilits som ser ut som ein kampsportklubb», seier Ritzmann.
Eit hatefullt nettverk
Rundo har også følgjarar i Skandinavia. Fleire gongar har han dukka opp i podkastar frå den svenskdominerte nynazistgruppa Nordiska motståndsrörelsen, som også har vore aktiv i
Noreg.
I eitt av desse intervjua fortel han at Active Clubs ikkje lenger har bruk for han. Og kanskje har han eit poeng. Ein rapport frå hausten 2023 identifiserte nesten 150 Active Clubs-avleggjarar i 21 ulike land, inkludert både Sverige, Danmark og Finland. Rapporten nemner også at ein klubb vart oppretta i Østfold i april 2023.
Nettverksstrukturen gjer det samstundes vanskeleg både å ha oversikt og å teikna eit einskapleg bilete. I kjernen av desse klubbane – også skandinaviske avleggjarar – ligg likevel velkjent høgreekstrem ideologi: Trua på at jødar og innvandrarar utgjer eksistensielle trugsmål mot kvite, gjerne kombinert med idéen om at me lever i ein degenerert tidsalder.
Berre det bør få varsellampane til å lysa.
Active Clubs siktar seg inn på unge, kvite menn som på ein eller annan måte opplever å ha falle utanfor.