NS hadde eiga «gisselliste»
Nasjonal Samling (NS) hadde ei strengt hemmeleg «gisselliste» over motstandsfolk i Telemark.
Lista frå 24. februar 1941 er ein av nyheitene i årets utgåve av Telemark Historie, som i år blir gjeve ut for 38. gong. Årets utgåve er nesten i all hovudsak vigdtilNSiTelemark.
– Telemark og Setesdal var blant NS’ beste område i Noreg, seier Nils Ivar Agøy og Ellen Schrumpf som er redaktørar for årets utgåve.
Dei vil ikkje karakterisere fylket som noko «nazireir». Telemark hadde 2.741 NS-medlemmer – eller 1,9 prosent av innbyggjarane. På landsplan var talet 1,7 prosent.
Blei graderte
Det er lokalhistorikar Ingvar Skobba frå Bø som har presenterer «gissellista» i artikkelen sin. Her blir motstandsmennene graderte etter kor farlege og fiendtlege dei var. Heilt øvst står Venstre-høvdingen Neri Valen frå Bø. Han blei karakterisert som ein stor oppviglar med stor innverknad. Valen representerte Venstre på Stortinget frå 1931-1945 og 1950-54.
Neri Valen, som står på sokkel på Bø Torg, blei arrestert
24. november 1943 da Gestapo og Wehrmacht saman med lokale NS-medlemmer tok ei rad menn i midtre og austre Telemark til fangar.
Bygdefolk i krise
Ved Stortingsvalet i 1933 stilte NS felles liste med Bygdefolkets Krisehjelp. Telemark hadde tre av dei fem kommunane i Noreg der lista fekk størst oppslutnad. Hjartdal låg øvst med 47,4 prosent. Seljord på tredjeplass hadde 28 prosent medan lista i Bø fekk ein oppslutnad på 25,3 prosent.
Forfattar Olav Rovde skriv at gjelda på gardane i fylket var forholdsvis stor. Han viser her til doktorgradsavhandlinga til avdøde Jostein Nerbøvik, som var lektor ved daverande Telemark distriktshøgskule. Konklusjonen i avhandlinga er at resultatet i 1933 skjedde trass i, ikkje på grunn av, samarbeidet med NS. Nerbøvik skriv at veljarane gjekk til Bygdefolkets Krisehjelp og Olav Lien - ikkje til Quisling som var ein framand fugl.
Redaktør Elles Schrumpf viser elles til artiklar i årboka om splitting både i Knudsen-familien i Porsgrunn og konfliktane ved Porsgrunn høgre skule. Sunniva Anlaug Klevar Sørby (20) skriv i ei skuleoppgåve om korleis hennar familiemedlemmer stod på kvar si side under dei mørke krigsåra.