Slangen som sette sjøormbygda på hovudet
NRK kom med sjøfly og det tyske stormagasinet «Der Spiegel» fatta interesse for funnet i Seljordsvatnet.
Ffredag 17. juni 1983 kom ekteparet Mari og Harald Foss – saman med sonen Are – køyrande på Manheimsstrondi. Dei ville ha ein dukkert i Seljordsvatnet, så familien parkerte bilen ved Lauvnes og gjekk ned til vatnet.
Vond lukt
– Are utforska naturen og me kjende at det lukta vondt. Ved naermare inspeksjon fann me ein diger slange. Mari hadde ormeskrekk og ville vekk, fortel Harald Foss ved kjøkkenbordet heime på Hørte om hendinga for snart 35 år sidan.
Seinare ringde Mari til Halvor J. Sandsdalen om funnet.
– Eg visste at han var sjøormmannen, seier ho.
Halvor J. Sandsdalen, som hadde jobba lenge som journalist, tipsa Varden om det spesielle funnet. Han hadde fyrst prøva Dagbladet, som lokka med 10.000 kroner for beste tips, men der var tipstelefonen stengt for dagen.
Tipset kom inn laurdag, så denne helga tok både journalist Solveig Jacobsen og nattredaktør Sture Pedersen strake vegen til Seljord for å studere funnet. Det resulterte i toppoppslag på fyrstesida i Varden måndag 20. juni 1983. Der spør avisa om funnet er ein verdssensasjon eller ein sommarspøk. Inne i bladet blei det spandert to sider på saka, med vignetten «Ekstra». Alt fyrste dagen var avisa i kontakt med ein biolog som meinte at viss dette er ein spøk, så var den god.
Blei avslørt
Oppslaget resulterte i enorm medieinteresse frå inn- og utlandet. NRK sende eit eige fjernsynsteam med sjøfly til Seljord, og elles var det massivt frammøte av pressefolk.
– Me var innom på Sandsdalen denne måndagen og bruket til Halvor J. blei invadert. Han var sikker på at det dette var ein sjøormunge, fortel Mari og Harald Foss.
Ei busslast med pensjonistar kom innom, og det same gjorde 68 unge korpsmusikantar frå Stord som var på tur til Telemark. Nyheita om sjøormen hadde spreidd seg, og da var nok funnet meir interessant enn korpsmusikk.
Alt denne måndagen blei det mystiske funnet avslørt: Det var ein kvelarslange. Biolog Per Hafslund synest spøken var vanvitig morosam og sa følgjande: «Kvelerslange? I Seljord. Nei, den er for dryg». Hafslund avviste at han stod bak spøken og det same gjorde preparant Ole Reidar Lågrinn frå Ål i Hallingdal. På Kongsberg sat det nok derimot ein kar som nok gliste svaert godt i skjegget desse junidagane.
– Mange år seinare blei me inviterte til NRK i Oslo for å delta i fjernsynsprogrammet til Tande-P. Der dukka mannen frå Kongsberg opp. Han avslørte da at han hadde flådd slangen som var utan hovud og dumpa den i Vallaråi. Mannen hadde lese som ormen i Seljord og håpa vel at den skulle bli oppdaga. Me hugsar ikkje namnet på mannen, seier Mari og Harald Foss.
Blei mistenkte
Harald Foss seier sjølv at han lenge blei mistenkt for å ha plassert slangen i strandkanten, for å skape oppstyr.
– Før TV-programmet trudde alle at eg stod bak bløffen. Folk synest eg såg så lur ut. Eg likte ikkje heilt desse mistankane, seier Harald Foss.
Det kom også lesarinnlegg i avisene om at dette var heidenskap og det vart minna om «Dyret i openberringa».
– Frå vår side var det berre positiv nysgjerrigheit om Gud sine skapningar. Eg er ikkje antikrist og har sans for dei gode sidene ved kristendomen. Eg er nok meir kristen enn mange trur, seier Harald Foss.
– Kva trur du sjølv om sjøormen? – Eg er open for alt slikt. Den gongen såg eg det nok som meir sannsynleg at funnet var ein sjøorm enn ein pytonslange, seier Harald Foss.
Sjølv tente dei gode pengar på sjøormsaka.
– Me fekk beste sommartips i Varden med ei reise til 4.000 kroner og 1.000 eller 1.200 kroner frå VG. Pengane kom godt med den gongen. Me vart også invitert på middag av redaktør Bjørn Jacobsen i Varden. Halvor J. Sandsdalen var raus som let oss få tipshonoraret. Sjølv kunne me nok utnytta saka meir kommersielt, avsluttar Mari og Harald Foss.
Morosam sommarsak
Pensjonert Varden-journalist Solveig Jacobsen, som tok imot tipset, hugsar saka frå 1983 svaert godt.
– Ei morosam sommarsak. Vivi Saevik sa på Telemarksendinga den dagen at det ikkje var eitt einaste eksemplar av Varden å oppdrive i heile landet, seier Jacobsen med eit smil.