Her fekk barna juling
Gutane på den kommunale barneheimen i Skien fekk juling av styraren. Historiene om vald vekte så stor nasjonal oppsikt at heimen blei lagt ned.
Skien guttehjem på Limi søndre, som blei drive av kommunen, var i fokus sommaren 1949. Gutane kom frå ulike stader på Austlandet. Barna fekk opplaering på gardsbruket og deltok som arbeidskraft i fjøs og på jorda frå dei var store nok. Gutane oppheldt seg på Limi til dei vart 15 år eller meir.
God arbeidskraft
Som 15-åringar kunne dei kome i laere eller jobbe som gardsgutar. Barneheimsbarna var den gongen populaer arbeidskraft i Gjerpensdalen.
Det skulle vise seg at slett ikkje alt var fryd og gammen innanfor dei fire veggane i institusjonen til Skien kommune. Gjennom både lokalavisene og riksmedia kom det fram at barna fekk juling.
– Saka blei til slutt slik belastning for kommunen at gutane blei flytta og heimen nedlagt, skriv Ellinor Young i boka «Barnehjem i Telemark gjennom 150 år». Den kom ut i 2004.
Hadde kraft
Young, som er fyrstelektor på barnevernslina ved Høgskolen i Telemark, viser til at det var faren til eitt av barna som varsla politiet om vald.
– Sonen hadde kraft til å fortelje om forholda, og pappaen – som var vanleg arbeidar – varsla vidare. Det synest eg er fantastisk, seier Ellinor Young – om at det var ein far som måtte til for å avsløre dei kritikkverdige forholda ved heimen. Ho har sjølv jobba i barnevernet.
Ikkje noko nytt
– Dagbladet kom på besøk til Skien for å skrive om barneheimen, og sosialsjefen i Skien kommune blei kalla inn til departementet. Fokus på vald er ikkje noko nytt i vår tid. Temaet har vore oppe tidlegare, seier Ellinor Young.
I møtet med departementet fekk både sosialsjefen og ordføraren klar melding om at det var krav til kvalifikasjonar, og at den aktuelle styraren på Limi ikkje hadde dette.
Ellinor Young seier vidare at det var ei dobbelt haldning til barna i lokalmiljøet – dei jobba for bøndene i Gjerpensdalen og var skikkeleg flinke. Samstundes blei dei uglesette, ifølgje Ellinor Young.
Den nemnde styraren begynte i jobben i mars 1949, og i løpet av kort tid blei det avslørt kritikkverdige forhold. Styraren blei meldt til politiet, etter berre eit par månader i jobben. Lensmannen i Gjerpen tok grep, og avhøyrde både ungane og personalet. Seks av dei tolv gutane hadde fått juling og ris av styraren. Ein gut hadde blitt slegen med reim.
Taust frå personalet
Ifølgje nemnde bok kom ingen av personalet med opplysningar om valdsbruk. Styret hevda at gutane ikkje alltid var enkle å ha med å gjere, og at dei hadde fått for stor fridom av den tidlegare styraren.
Sistnemnde vart kalla ein «tusling» av sosialsjefen, og indirekte fekk vedkomande skulda for å vere opphavet til dårleg disiplin. Dagbladet skriv at det kanskje er betre med ein «tusling» enn kadaverdisiplin.
Ifølgje boka verkar det som om alle vaksne rundt nekta for alvoret i saka. Styret forsvara handlingane, men ikkje gutane. Gutane blei i staden framstilt som dei sjølv hadde skulda fordi dei var ulydige.
Slo ring om styraren
Dette blir forsterka i eit innlegg i Varden, datert 15. juni 1949. Der slår nemleg åtte naboar på Limi full ring rundt den nye styraren. Dei støttar valdsbruken. Naboane meiner at det har vore uforskamma oppførsel frå ein av gutane.
«Vi tror nok de fleste, i bestyrerens sted ville finne det riktig å gjøre som han gjorde. Så mye må en bestyrer ha å si på et slikt hjem. Skulle guttene få lov å gjøre akkurat som de ville, skulle vi få et «fint» hjem», heiter det i innlegget frå naboane på Limi.
To kvinner, som hadde arbeidd som leigehjelp ved heimen, legg til i innlegget at dei har sett forholda på naert hold. Kvinnene støttar naboane.
Blei dyssa ned
I eitt innlegg i Varden 29. juni 1949 er det derimot eitt innlegg frå Otto Eik. Ifølgje Ellinor Young var han truleg styremedlem ved denne barneheimen. Eik skriv følgjande om styraren: « ... som barneoppdrager passer han ikke». I innlegget til Eik heiter det vidare at sterke krefter har prøva å dysse ned saka, og at han – om nødvendig – er viljug til å kome tilbake til den.
Saka rulla vidare. I Varden laurdag 9. juli 1949 skriv avisa at rådmannen foreslår å leggje ned Skien guttehjem «som situasjonen i det hele ligger an».
Avisa skriv at styret for barneheimen har vedteke dette med tre mot to røyster. Ifølgje avisa kostar barneheimen Skien kommune 60.000 kroner i året, og det heiter vidare at ein må rekne med at lønningane vil stige «ganske betrakteleg» i tida framover.
Skien formannskap drøfta saka kvelden før, dvs. 8. juli. Formannskapet vedtok da å forpakte bort gardsbruket, og eit utval blant formannskapet skulle greie ut framtidig drift.
Saka enda med nedlegging, og i dag vart den tidlegare barneheimen brukt som grendehus på Limi. KJELDE: Ellinor Young: Barnehjem i Telemark gjennom 150 år, Varden: Juni-juli 1949