Makatulong Daytoy a Buot Kadagiti Mula
Ti pannakaaramat ti trichoderma a kas nabiag a pungisidio ti maysa kadagiti kalakaan ken kasamayan a wagas a pangpaksiat kadagiti sakit dagiti mula.
SAAN nga amin a buot ket mangted iti sakit ti mula ken peggad iti salun-at ti tao ken ayup. Adda dagitay buot a makatulong iti napintas a panagdakkel dagiti mula. Maysa kadagitoy ‘tay buot a managan iti trichoderma.
Addaan ti trichoderma iti naidumduma ti saguday a pangontra kadagiti dakes nga organismo a mangmangted iti sakit dagiti mula. Iti Ingles, maawagan ti trichoderma a biofungicide (nabiag a pungisidio).
Dakkel pay ti maitulong ti trichoderma iti panagaramid iti organiko nga abono. No mailaok daytoy kadagiti bunton ti garami ken ruruot nga aramiden a compost, paalistuenna ti panagrupsa dagitoy ket mabalinen nga apiten ti compost kalpasan laeng ti tallo a lawas. Iti ngamin kanito a mailaok ti trichoderma iti basura nga aramiden a compost, paregtaenna dagiti dadduma a buot ken organismo iti daga tapno maaddaan ti compost kadagiti nabiag nga organismo ket agbalin daytoy a bio-organic nga abono. Gapu itoy nga akem ti trichoderma, maawagan daytoy a compost fungus activator (CFA).
Ti pannakaaramat ti trichoderma a kas nabiag a pungisidio ti maysa kadagiti kalakaan ken kasamayan a wagas a pangpaksiat kadagiti sakit dagiti mula. Ala, wen, adda dagiti magatang a kemikal a pungisidio ngem kakuykuyog ti kinasamayda ti peligro nga itdenda iti salun-at dagiti mannalon, ayup, ken ti aglawlaw.
Kuna dagiti agsuksukisok manipud iti Ilocos Agriculture, Aquatic and Resources Research and Development Consortium (ILAARRDEC) iti Siudad ti Batac a no dagiti dakes a buot ti parikut dagiti mannalon kadagiti mulada a nateng, ti naimbag a buot a trichoderma met ti kasamayan a pangontra kadagitoy.
Kas kadagiti dadduma a buot, kaay-ayo met ti trichoderma ti agyan ken agumok kadagiti nabasa ken agruprupsa a bambanag iti pagtatalonan a kas kadagiti naaramat nga organiko a ganagan.
Iti kanito a maipan ti trichoderma iti puon dagiti mula, papintasenna ti panagtubo ken panagkunnot dagiti ramut iti sustansia iti daga nga isu ti mangpasalun-at iti mula a mangitunda met iti ad-adu nga apit.
Malaksid nga awan dakes nga epektona iti aglawlaw, labanan pay ti trichoderma ti dakes nga
epekto dagiti makadadael nga organismo ken sakit a nagumok iti daga. Kuna dagiti taga-ILAARRDEC a no kanayon ti panagusar iti trichoderma kadagiti mula, ikabassitna ti gundaway dagiti mannalon nga agusar kadagiti kemikal a pungisidio ket dumakkel ti mainutda iti panagtalonda.
Kas biofungicide, kasano nga agpaay ti trichoderma a kalasag dagiti mula kontra kadagiti makadadael a buot a nagapon iti daga? Kastoy: bekkelenna dagiti dakes a buot ken organismo babaen dagiti kasla babassit a panait nga imana a maawagan iti mycelia. Napigpigsa nga amang ti trichoderma ngem dagiti dakes a buot ket gagangay a mangabak daytoy no kasta a makidangadang kadagitoy nga organismo. Ti maysa a naipangpangruna a sagudayna ket isu ti panagparnuayna kadagiti antibiotiko nga agpaay a kalasag dagiti mula kontra kadagiti sumangbay nga impeksion. Kasano ti Agpatanor iti Trichoderma? Kasapulan ti sumagmamano a kilo ti mais, bugguan sa ipaburek iti 20 agingga’t 30 a minuto, wenno agingga a nakusel ti pannakalutona (half-cooked). Adawen sa bugguan manen tapno mabaawan.
Iwarakiwak ti nakusel a mais iti pagbilagan nga screen tapno maubosan a nalaing. Kasapulan ‘tay medio napuskol a plastik a selopin (polypropelene bag) nga agrukod iti 5 x 8 a pulgada. Agarup 100 a gramo a nakusel a mais ti ikabil iti kada selopin a bag. Sakbay a reppeten, pespesen ti selopin tapno rummuar ti angin iti unegna. Ikabil dagitoy iti steamer sa lutuen iti dua nga oras. Kalpasanna, adawen sa pabaawan.
Warakiwakan dagiti napablad a mais kadagiti buot a trichoderma a kas pangrugian. Kiwaren a nalaing tapno makalupkopan dagiti mais. Ngem masapul nga abbongam ‘ta ngiwat ken agongmo iti nadalus a panio tapno uray agsaoka, saan nga aksidente a maparsiakan dagiti mais iti kataymo. Iti kasta, awan ti mapasamak a kontaminasion kadagiti mais a pagpatanoram iti trichoderma. Makiuman iti kaasitgan a regional office ti Department of Agriculture (DA) dita lugaryo no kasano ti makaala kadagiti pangrugian a trichoderma.
Ikabil dagiti mais kadagiti estante tapno malungnguopda iti las-ud ti 10 agingga’t 12 nga aldaw. Ngem kalpasan laeng ti lima nga aldaw, makitanton dagiti puraw a banag a nangkalupkop kadagiti mais. Dagitoy ti pannakasanga ti trichoderma a managan iti mycelia. Kalpasan ti 1 agingga’t 2 a lawas, agbalin a berde dagiti mais ta mangrugi no kuan nga agparnuay dagiti trichoderma kadagiti bungana a maawagan iti spores.
Adawen dagiti mais kadagiti nakaikabilanda a plastik sa ikabil dagitoy kadagiti nadalus a kahon a naap-apan iti nadalus a papel. Kalpasanna, kaluban ti kahon iti napino nga iket tapno saan a ngilawen. Payangyangan agingga a mamagaanda a nalaing. Kalpasanna, ikabil dagiti trichoderma a buot kadagiti sabali a plastik sa idulin iti nadalus ken nalamiis a lugar. Wagas ti Panangusar iti Trichoderma iti Talon Agaramid iti templa ti trichoderma. Tunggal 16 a litro a danum (apagisu a laonen ti gagangay ti kadakkelna nga sprayer tank), laokan iti 10 agingga’t 15 a gramo a trichoderma. Yisprey daytoy kadagiti aray sakbay ken kalpasan ti panagbunubon. Mabalin pay a yisprey ti solusion iti isu met laeng nga aray sakbay ken kalpasan ti panagpadanum.
No adda manglaylay a bunubon, dagusen nga ispreyan iti templa ti trichoderma tapno saan nga agwaras ti sakit kadagiti kaarrubada a mula. Uliten a yisprey daytoy tunggal 7 agingga’t 14 nga aldaw. Mabalin met nga isapsapa ti panagusar iti templa ti trichoderma depende ti panagkasapulan dagiti mula.
Pagarigan, sakbay a yakar dagiti bunubon iti talon, yuper nga umuna dagiti ramutda iti natempla a solusion ti trichoderma iti las-ud ti 5 agingga’t 10 a minuto. Daytoy ti agpaay a pannakabakuna ti mula kontra kadagiti makadadael nga organismo a nagumok iti daga.
Malaksid kadagiti mais, pagay ken nateng, mabalin pay a yisprey ti trichoderma kadagiti bunga dagiti dandanin maapit a mangga tapno masaluadan dagitoy kontra iti sakit nga anthracnose a gagangay a mangkapkapet kadagiti agbungbunga a mangga no mangrugin ti tudtudo. Aglungtot ti bunga ti mangga a biktima daytoy a sakit.—O