Saludsodem ken ni Apo Hues
SALUDSOD: Mabasbasami kadagiti pagiwarnak ken mabuybuyami iti telebision nga adda dagiti ubbing nga agtawen iti 15 agpababa nga agararamid iti maikaniwas ngem gapu ta ubbingda pay unay a nagaramid iti krimen, saan kano pay a mabalin a maibalud dagitoy. No matiliw ida dagiti polis, maipanda laeng iti opisina ti DSWD ket madamdama laeng, rummuardan a nakangirsi. Awanen ti maipatay a dusa kadakuada a kas iti pannakaibalud dagiti nataengan a nagbasol. Isu nga agaramiddanto manen iti kalokuan.
Ngem ita, adda mangmangngegmi nga adda maad-adal a linteg a mangibaba iti tawen ti agbasol nga ubing manipud iti 15, agbalin a 9. Kayatmi man a maammuan manipud kenka, Apo Hues, no ania ti makunam iti daytoy a panggep dagiti appo nga agpampanday iti linteg.—Nagannak a tagaPangasinan SUNGBAT: Idi agpapaayak pay a hues, adda kaso ti maysa a menor de edad nga agtawen iti 15 ta pinatayna ti tatangna, balasitang a kabsatna ken ti kasinsinna. Sinentensiaak iti bitay ngem gapu ta menor de edad, impatulodko sadiay Rehabilitation Center ti DSWD iti Bauang, La Union. Maibatay ngamin iti linteg, saan a mabalin nga ibalud wenno bitayen ti maysa nga agtawen iti 15 ken nababbaba ti tawenna. Kalpasan ti sumagmamano a tawen, rimmuaren daydi sinentensiaak manipud iti Balay ti Namnama (Bahay Pag-asa) ti DSWD. Dagiti rekordna, pinuorandan tapno awanen ti pakakitaan iti dakes a naaramid ti ubing. Ngamin, nagbalbaliw (nareporma) kanon.
Ita, iti Kongreso (Kamara ken Senado), adda dagiti mapampanday a linteg (gakat) a mangibaba iti tawen ti ubing tapno makuna nga addan basolna no nakaaramid iti krimen (lowering the age of criminal responsibility). Iti agdama, no makaaramid iti krimen ti ubing nga agtawen iti kinse, agpababa, awan basolna.
Ngem gapu iti umad-adu nga ubbing nga agar-aramid iti maikaniwas iti linteg, kayat dagiti appo a diputado ken senador a mabaliwan ti Akta Republika 9344 (Juvenile Justice and Welfare Act of 2006) Idi damona, kayat dagiti appo a diputado a no agtawen iti 9 agpababa ti ubing a makaaramid iti krimen, awan pay basolna. Kayatna a sawen a no agtawen iti ubing iti nangatngato ngem 9, mabalinen nga ibaga nga ammonan ti inaramidna a krimen isu a rumbeng metten a mapasungbat iti nagbasolanna. Ngem adu ti nangkontra iti dayta ta ubing kano unay ti agtawen iti 9. Isu nga inngatoda iti edad a 12 (12 met ti kayat ti Senado). Inaprobaranda ngarud iti maikatlo ken maudi a pannakaibasana idi Enero 28, 2019 ti House Bill No. 8858 a mangibaba iti “age of criminal responsibility” manipud iti 15, agbalin nga edad a 12.
Sagudayen ti gakat ti Kamara, dagiti ubbing nga agtawen iti 12 wenno natataeng ngem ub-ubing ngem 18 a tawen ( 12 years or older but under 18), saanda a mapabasol iti naaramidda a krimen malaksid no ammoda ti inar-aramidda idi iwayatda ti maatap a krimen. Ket no mapaneknekan a nagbasolda, saanda ketdi a makuna a kriminal no di ketdi “children in conflict with the law.” Maipanda iti lugar a pakabalbaliwanda. Dagiti met nagannak kadakuada, maibaludda manipud iti 30 agingga iti 60 nga aldaw. Agatendarda pay iti seminar a pakabagbagaanda.
Ala, urayentayo ti pagbanagan dagiti gakat nga adda ita iti Kamara ken Senado. Gapu ta agtunos metten ti Kamara ken Senado iti edad (nagbalin a 12, manipud iti 15), mabalin nga ita a basbasaenyo daytoy, napirmaan pay ketdin ni Presidente Duterte ti nagkaysa a gakat ti Kamara ken Senado tapno agbalin a linteg.
Iti biangko, kas nagpapaay a hues, kayatko ti edad a 12, ta ti siam, agatsinuso pay laeng. Iti sabali a pannao, dina pay unay maamiris no ania ti dakes ken no ania ti nasayaat.
Ngem agaluad ketdi dagiti ubbing a ti la ar-aramidenda ken dagiti nagannak kadakuada.—O