Panagdara ti Gugot (2)
TULOY ti sungbat iti surat ni Bobby MS ti Ilocos Norte a nangikamang iti problemana a tunggal aggisigis, agdara ti gugotna. Nupay saan a nabangsit ti sang-awna, pakaburiboranna ti panagdara ti gugotna. Kayatna a malawlawagan ta madanagan no kasta a makakita iti dara.
Nadakamattayo iti napalabas a bilang ti umuna (1) a rason no apay nga agdara ti gugot— isu ti nakaro a panaggisigis wenno panagsepilio. Itultuloytayo:
2. Gingivitis wenno Peridodontitis. Ti kangrunaan a makaigapu iti panagdara ti gugot ket ti yaadu ti dikki ( plaque) iti igid wenno linia ti gugot. Daytoy ti pakaigapuan ti sakit a gingivitis, wenno lumteg a gugot. Ti dikki a saan maikkat, tumangken ket agbalin a tartar. Daytoy ti pakaigapuan ti nakarkaro a panagdara ken nakarkaro a sakit iti gugot ken tulang ti panga nga am-ammo a kas periodontitis.
No addaanka iti periodontitis, lumteg dagiti gugotmo ken maimpeksionan ken suminada kadagiti ramut wenno puon dagiti ngipenmo; a pakaigapuan ti panaglugadlugad wenno pannakaparut dagiti ngipenmo. Mabalin a bumangsit metten ti sang-awmo, mabati ti madi a raman iti ngiwatmo.
3. Medikasion. Adda dagiti medikasion wenno agas a ‘mangpaingpis’ iti daram, a pakaigapuan iti nalaklaka a panagdaram. Uray dagiti saan a naireseta nga agas a kas iti ibuprofen, mabalin a paingpisenna ti daram. No madlawmo nga agdara dagiti gugotmo apaman a nangrugika iti maysa a baro nga agas, posible a basol ti baro nga agas. Makisaoka iti doktormo wenno dentistam maipapan iti panagdara dagiti gugotmo, ket ibagam a patiem a mainaig daytoy iti agas. Makatulong daytoy iti panangirusatmo iti maysa a wagas a para iti ngiwatmo tapno agtalinaed a nasalun-at ken nadalus dagiti ngipen ken gugotmo a saan nga agdara dagiti gugotmo.
4. Panagsikog. Iti biang dagiti babbai, adu kadakuada ti agdara dagiti gugotda no kasta a masikogda. Gapu ta agbaliw dagiti hormone gapu iti panagsikog, nalaklaka laeng no kua ngs agdebelop ti gingivitis. Bayat ti panagsikog, mabalin a mangiwayat kadagiti addang tapno mamantener ti umno a kinamanagdaldalus iti ngiwat. Tapno maliklikan ti gingivitis bayat ti panagsikog, umdasen ti regular a panaggisigis ken panagusar iti floss.
5. Panagusar iti Floss. Mairekomenda ti panagusar iti floss tapno mapagtalinaed a nasalun-at dagiti ngipen, gugot, ken ngiwat. Ngem no baroka pay nga agus-usar iti floss wenno no naliwayam ti agusar iti sumagmamano nga aldaw, madlawmo a daytoy floss, makaigapu met iti panagdara dagiti gugot. No mairuam dagiti gugotmo iti floss, saanto unayen nga agdara dagitoy. Nupay nakadadanag iti damo a panagusar, agsardengto met laeng daytoy kalpasan ti sumagmamano nga aldaw a panagusar iti floss.
6. Diabetes. Ti panagdara ken panagletteg dagiti gugot, mabalin a ballaag ti Type 1 wenno Type 2 a diabetes. No addaanka iti daytoy a sakit, saan unay a nabileg ti ngiwatmo a manglaban kadagiti mikrobio, ket ngarud, nalaklaka a makaala iti impeksion a kas iti sakit iti gugot. Ti nangato a lebel ti asukar iti dara a karaman iti kaadda ti diabetes, parigatenna ti bagim nga agimbag, nga ad-adda met a mangpakaro iti sakitmo iti gugot.
(Sumaruno: Nayon a rason no apay nga agdara ti gugot. Ken tips tapno mapagtalinaed ti kinasalun-at dagiti gugot.)