Biag ni Ilokano
NAILASAGEN ti galad dagiti Ilokano a kinamanagtakuat ken kinamanagdaliasat. Saanen a nakakaskasdaaw dagiti gundaway a panangpanawda iti nakayanakanda a daga iti nagduduma a rason.
Mairaman man ditoy dagiti parikut iti urnos ken talna, kangrunaan ketdi ditoy ti rason a panangsapul iti “narabraber a pagaraban.”
Ngem iti laksid ti pannakayadayoda iti lugar a nakayanakanda, saanda nga inwalwalin ti kinapateg dagiti napanawanda a lugar ken tinagtaginayonda dagiti tagipatgen ken nariinganda a kannawidan.
Ket tapno maep-ep ti iliwda kadagiti ipatpategda iti biag ken iti daga a nakayanakanda, agputarda pay kadagiti daniw, salaysay, kanta ken/wenno agikur-itda lattan kadagiti nagduduma a sinurat a nakayabelan ti pinanawanda a kultura. Kasla mayar-arasaas pay a no mabalin, tumayabda nga agsubli iti lugar a naggapuanda.
Ipaspasagidda pay ti isusupiatda kadagiti dadduma a kannawidan iti lugar a nagdappatanda.
Aw-awagan dagiti mangad-adal iti literatura ti panagsursurat kabayatan ti kaadda iti ganggannaet a lugar iti diasporic writing.
No padasen a repasuen dagiti diasporic writings kadagiti immadayo iti pagilian, dagiti Ilokano ti kagagetan, babbai man wenno lallaki.
Ket no basaen dagiti sinursurat dagiti babbai nga Ilokano kabayatan ti kaawanda iti pagilian, makunkuna a naidumduma dagitoy a timek, naisalsalumina ti pannakayebkas dagiti sinursuratda ta napnuan iliw dagitoy, ken namsek iti liday gapu iti saem nga ipaay ti pannakaisina gapu man laeng iti panggepda a manggaw-at kadagiti arapaapda saan laeng a para iti bagida no di pay ket iti napanawanda a kaamaan.
Naisangsangayan pay a panangyebkas dagitoy a sinurat ta iladladawanda no kasano nga isakadda ti panagbiag ti pamiliada ken ti panangbalanseda iti taray ti biag iti daga a nagdappatanda ken iti bukodda a kultura.
Marikna pay kadagiti dadduma a sinursuratda dagiti panangildiligda kadagiti panagbalbaliw ti taray ti politika, ekonomia ken gimong.
Kangrunaan ketdi a yam-ammo dagitoy a babbai a mannurat dagiti pammati ken kultural a galad ti pinnawanda a lugar.
Naiduduma dagiti sinursurat dagiti babbai nga adda iti ballasiw-taaw no idilig kadagiti sinursurat dagiti lallaki.
Apagapaman a mailinged kadagiti sursuraten dagiti lallaki ti kompleksidad, kasasaad ken pakaseknan dagiti babbai.
Sabali a wagas a panangtignay ti pampanunot dagiti sursuraten dagiti babbai. Ad-adda nga ipingpinget dagiti babbai ti pannakataginayon ti talingenngen ken panagpipinnateg iti pagtaengan. Ilunglungalongda pay dagiti wagas tapno mabalbaliwan dagiti panirigan ken pananganag iti kaipapanan ken akem dagiti babbai ken pamilia.
No mayarig dagiti sursuraten dagiti lallaki nga Ilokano iti ballasiw-taaw iti maysa nga agila, mayarig met dagiti babbai iti maysa a kalapati.
Saanto latta a mailinged kadagiti sursuraten dagiti babbai nga Ilokano nga adda iti ballasiw-taaw ti kinapateg ti pannakinaigda iti pamilia, komunidad ken iti panagdakiwasda kadagiti ganggananet a kultura.—O