No Adda Sigsigloten, Adda Met Warwaren

A(Umuna iti 3 a Paset)

MANGAN no maysakayo kadagiti interesado nga ag- invest iti stock market ngem awan met panawenyo a mangadal no kasano ti ag- invest iti daytoy. Ala, saankayo a madanagan. Nasayaat no kitaenyo ti mutual funds tapno ‘tay sigsiglotanyo, ngumato met bassit ti maganarna.

Maysa a klase ti investment vehicle ti mutual funds. Makunkuna a managed portfolio dagiti nadumaduma nga stocks, bonds ken nadumaduma a pay nga investments. Mabalin a yarigtayo ti mutual funds iti maysa a basket dagiti investment assets. No ania dagitoy nga investment assets, depende kadagiti professional managers dagiti mutual funds. Isu a dagiti investors iti mutual funds, makipagtagikuada iti mutual funds (shares) a saan ketdi a kadagiti indibidual nga stocks.

Apay a Mutual Funds?

Adda dagiti professional investment managers a ti expertiseda ket isu ti panagpili kadagiti stocks ken dadduma pay nga investments nga inayonda iti portfolio. Dagitoy nga investment managers, ekspertoda kadagiti nadumaduma a wagas no kasano a patarayen a nasayaat ti maysa nga investment portfolio.

Iti bassit laeng a puonan (adda dagiti mutual funds nga agawat iti saan a nababbaba ngem P1,000 a kas initial investment), mabalinmon ti maka- invest iti mutual funds.

Gapu ta ti mutual funds ket urnongenna dagiti babassit nga investment dagiti nakaad-adu nga investors, di kadi dakkel no kua daytoy a kuarta. Ditoy Filipinas, idi napalabas a tawen, ti ALFM Peso Bond Fund ti maysa a kadadakkelan a mutual funds ket addaan iti nasurok-kumurang a PhP 60-bilion nga asset under management. Ti ALFM Peso Bond Fund ket maysa laeng kadagiti innem nga ALFM mutual funds nga imanmaneher ti BPI Investment Management.

Iti kinadakkel ti asset under management dagiti mutual funds, ti sibubukel a peggad wenno entire investment risk ket mabalin a mapababa gapu iti diversification. Daytoy diversification, mabalintayo nga ibatog iti pagsasao a “Don’t put all your egss in one basket.” Ta no natnag dayta basket, amangan no mabuong amin ‘tay urnongmo nga itlog. Ngem no dua dayta basketmo, ket matnag dayta maysa, di kad’ adda dayta maysa pay. Simple, ngem diversification met latta no kua dayta.

No bilion a pisos iti pagsasaritaan, nalaklaka la bassit ti gumatang iti adu a basket. Ngamin no maymaysaka laeng, basbassit dayta puonam, di ngata?

Ala, padasem man daytoy mutual funds. Agdamag iti talkem a banko. twenty-first century. Saan a kasla iti itsuram a napalalo a retro. Apay, naglemlemmengam a kueba? Maysan a siglo a naabak ti Katipunan, apo!” Nagtalna ti Mulong. Kasla naklaat. “Ania ti ibagbagam? Apay, ania a tawen, aya, ngamin ita?” sinaludsodna. “It’s nineteen ninety six, apo,” kinuna ni Lorena. “Ania ti imbagam? Diak maaw-awatan.” Hay, naku. Pimpiman met, kuna manen ni Lorena iti panunotna. Nangpidut iti bassit a kayo sa inusarna a pinagsurat iti daga: 1996. “Hooo!” naipigsa pay a kinuna ni Mulong. “Oy! Ania ti problemam?” kinuna ni Lorena. “¡Qué barbaridad! Ti tawen ita ket mil ocho cientos noventa y seis!” Innala ni Mulong ti kayo ket insuratna iti abay ti insurat ni Lorena: 1896.

Nagkinnitada. Sa kasla kimat, naggiddanda a timmaray nga immadayo. “Al-alia!” kinunada a dua.

ITI kasta a naam-ammo ni Lorena ni Mulong, a sangapulo ken pito met laeng ti tawenna. Di malagipen ni Lorena no kasano nga intultuloyda ti nagkitkita iti kinabiti a bubon iti sirok ti kayo ti ipil. Nalabit, inabak ti kuriosidad ken ti banag a naun-uneg pay, ti butengda. Awan met ti mamati iti istoria ni Lorena nga adda gayyemna a kas iti iladladawanna. Limmabas ti makalawas a kanayon a mapan iti yan ti bubon. Idiay a palabsenna ti agmalem; inaldaw nga ur-urayenna nga agparang ni Mulong.

“Diak unay matulongan ti amak nga agaramid iti basi manipud idi nadunor ti takiagko iti dadapilan,” kinuna ni Mulong. “Awan met ni manongko a mangaramid ta tartarimaanenna ‘diay puestona idiay tiendaan ti Vigan. Nayon a pangalaan iti pagbiag.” “Puestona?” “Adda negosio ni manong idiay. Aglaklako iti uray ania. Uray pay pintura.” “Pintura?” “Ladawan. Dimo ammo?” Nagkatawa ni Lorena. “Ay, painting.” “Ammo ni manong ti agpinta. Padpadasekto metten.” Immisem ni Mulong. “Padpadasem nga?” “Ti agpinta. Ipintakanto!” Nagkatawa ni Mulong. “Ay, saan laengen no pagsursuruannak laeng!” Napigpigsa ti katawa ni Lorena.

Naammuan ni Lorena a pimmusayen ti nanang ken ading ni Mulong gapu iti burtong. Nakaapa kano ti amana ti vacunadores ti ili, ket dina ida naikkan iti bakuna a para iti burtong. Tinawen kano nga adu ti matmatay gapu iti burtong.

“Apay, ania, aya, dayta nakakuentas kenka?” sinaludsod naminsan ni Mulong ken ni Lorena.

“Mahika daytoy. No ikabilmo iti lapayagmo, mangngegmo dagiti al-alia nga agkankansion,” inyangaw ni Lorena. “Ne, padasem.”

Inkabil ni Lorena iti ulo ni Mulong ti headphone ti Walkmanna. Ngem awan kano met ti mangngeg daytoy. Masmasdaaw ni Lorena. Ngem uray idi imparaman ni Mulong kenkuana ti aramidda a basi, kasla danum laeng ti panagramanna. Naamirisda nga adda dagiti banag a maibati iti panawen a kaaddada. Ti laeng maaramidda, agkita ken aginnistoria.

Naammuan ni Lorena a kayat ni Mulong ti agbasa idiay Manila.

“Idiay Universidad de Santo Tomas, idiay nagbasaan ‘diay mannurat a ni Señor Rizal. Nabasa kano ni manongko ‘tay librona a Noli Me Tangere. Nagmayat kano,” kinuna ni Mulong.

“Saan, aya, a maipagel ti agbasa kadagiti obra ni Rizal?