Iti Kalgaw ti Kapintasan a Panagmula iti Tabungaw
Adda met rekomendado a panagmula iti tabungaw tapno ad-adu met laeng ti maapit.
ITI kalgaw ti kapintasan a panagmula iti tabungaw tapno magundawayan ti napintas a presiona kadagiti tiendaan kadagiti masungad a bulan a kakiddit ti tabungaw. Kas iti kamatis, di kayat ti tabungaw ti kanayon a masibsibugan ta alisto a malungsot ti puonna.
Nupay adda dagitay mannalon nga agmula iti tabungaw iti panagtutudo, kadagiti laeng nangangato a lugar ti pagmulaanda, wenno kadagiti patad a nalaka a maes-esan.
Kadagiti interesado nga agmula iti tabungaw iti panawen ti kalgaw, daytoy ti epektibo a wagas ti panagmula nga irekrekomendar dagiti agsuksukisok manipud iti Mariano Marcos State University (MMSU) iti Siudad ti Batac.
Barayti ken Wagas ti Panagmula
Mabalin amin a barayti ti tabungaw a kadawyan nga imulmula dagiti mannalon no la ketdi masurot ti umno a wagas a panangtaming iti mula. Ngem nasaysayaat no daytay barayti a marantiddog ti bungana a maaw-awagan iti Ingles a white
flowered bottle gourd. Isu daytoy ‘tay barayti a mabalin nga imula iti ania man a panawen.
Tapno nasalsalun-at dagiti bunubon, nasaysayaat no patubuen nga umuna dagiti bukel ti tabungaw kadagiti babassit a plastik a masetera ( plastic pots) wenno kadagiti plastik a selopin ( polyethelene bag) a naglaon iti saggaysa a parte ti gagangay a daga, uring a taep ken organiko a ganagan. Ad-adu ngamin ti bukel nga agtubo iti daytoy a wagas ngem no maidirektada a maimula iti talon. Umdasen ti dua a kilo a bukel ti tabungaw a para iti sangaektaria a talon.
Ngem no diyo kayat ti agaramat kadagiti plastik a pagbunubonan, mabalinyo met lattan nga idiretso nga imula dagiti bukel iti talon. Nasken laeng a mayuper nga umuna dagiti bukel iti danum iti las-ud ti 24 nga oras sa bungonen dagitoy iti nabasa a lupot tapno malungnguopda agingga nga agbirri ti ukisda.
Iti daytoy a wagas, suroten ti kaaddayo a maysa a metro a nagbabaetan dagiti pinuon ken 3 agingga’t 4 a metro iti baet dagiti gurit.
Kadagiti maibunubon kadagiti plastik a selupin, nasken a kanayon a nabasa dagitoy tapno al-alisto nga agtubo dagiti bukel. Mabalinen a yakar dagiti palakay 25 nga aldaw kalpasan ti panagbunubon (AKP).
No patubuen dagiti bukel kadagiti babassit a plastik a masetera wenno selopin, nasken a maisagana nga umuna dagiti disso a pangyakaran kadagiti bunubon. Mabalin ti agaramat kadagiti daan a pilid ti lugan a pagmulaan ta dagitoy ti agserbi a pannakamasetera dagiti mula. Iti Ingles, maawagan dagitoy iti plant base.
No awan pilid, mabalin a plant base dagiti nadadael a dadakkel a timba, dram, ken nagdedekket a pasok dagiti bislak. Nasken nga adda maaramat a plant base tapno maingato ti puon dagiti mula tapno masaluadan dagiti ramut kontra iti sobra a pannakalayusda nangruna no adda sumangbay a saan a mapakpakadaan a tudo.
Tapno nasalsalun-at dagiti mula, kargaan dagiti plant bases iti saggaysa a parte ti uring a taep ken organiko nga abono. Isapsapa met nga isagana ti pagkalatkatan dagiti mula.
Agaramat kadagiti kayo nga addaan iti 3 agingga’t 4 a pulgada a diametro a para kadagiti adigi ti aramiden a pagkalatkatan. Inton agmula, suroten ti 2 a metro a kaaddayo dagiti pinuon ken 3 a metro a kaaddayo dagiti gurit. Umdasen ti maysa wenno dua a bunubon nga imula iti tunggal plant base.
Gaikan ti lawlaw dagiti mula sa yalep-ep dagitoy iti puonda tapno tumulong a mangkontrol iti panagtubo dagiti ruot.
Panagganagan ken Panangkontrol iti Peste
Umdasen ti 2.5 a kilo nga organiko nga abono a kas pondo a ganagan ti kada puon inton panawen a mayakar dagiti bunubon. Pasarunuanto manen iti 2.5 a kilo ti isu met la a ganagan inton 120 AKP. Tapno nasalsalun-at dagiti tabungaw, ispreyan ti bulongda iti ania man nga abono a para bulong ( foliar fertilizer). Umdasen ti maminlima a panagisprey iti foliar fertilizer.
Siputan met ti panagatake dagiti peste iti mula a tabungaw a kas kadagiti agdadael ti igges nga aglukot iti bulong ( leaf folder), agsilud a ngilaw ( fruit fly), ken ‘tay amarilio a dangaw ( yellow beetle) no mangrugin nga agbaludbod dagiti mula ken inton agbuselda.
No mabalin ken agingga iti kabaelanyo, dikay agar-aramat iti kemikal a pangpaksiat kadagitoy a peste ta napeggad iti salunat ken iti aglawlaw. Nasaysayaat no anusan a piduten laengen dagitoy wenno warisan iti dapo ti rabaw dagiti bulong tapno malapdan ti panagdadael dagiti peste.
No umno la ketdi ti pannakataripato dagiti tabungaw, umabot iti nasurok a 23 a kilo ti maapit iti kada tallo a puon nga aggatad iti di nakurkurang ngem P1,000. Kadagiti tiendaan iti Ilocos Norte, umab-abot iti P50 ti bayad ti sangakilo a tabungaw.—O