KAKUWANG SA NETIB NGA MANOK SA ILOILO
DILI pa lang dugay, nanambong mi sa usa ka hisgot-hisgot labot sa panguma sa Dakbayan sa Iloilo ug nahinabi namo ang lainlaing tawo nga nahilambigit sa panguma didto, lakip na ang mga kawani sa kagamhanan, mga mag-uumang nanagnegosyo, ug ingon man tag-iya og mga kan-anan.
Namahaw mi sa usa sa labing sikat nga restawran, ang Tatoy’s Manokan & Seafoods. Didto, ila ming gipatilaw sa ilang gipasigarbo nga netib nga manok. Lamian gyod kaayo. Nahinabi usab namo si Josephine Bayombong, ang tagdumala ug anak sa tag-iya. Matod niya, kulang kaayo ang suplay sa netib nga manok, ilabi na kadtong gitawag nilag Darag nga giisip nga netib lang sa Panay.
Ingon sa dili katuohan nga ang ginaihaw alang sa tulo ka sanga sa Tatoy’s Manokan & Seafoods moabot og 600 ka ulo sa kada adlaw. Dili kuno makatubag niini ang suplay sa Iloilo maong adto pa sila mamalit sa Guimaras ug sa Antique. Binuok ang ilang pagpalit. Ang usa ka ulo nga motimbang og dul-an sa usa ka kilo paliton nilag P240.
Dili lang ang Tatoy’s ang namalit og netib nga manok. Aduna say daghang nagluto og inasal. Aduna nay
kapunongan nga nagpasanay og Darag apan hangtod karon wala pa gyoy namuhi og dinaghan.
Si Toto Barcelona sa Harbest Agribusiness gikan sab sa Iloilo ning bag-o pa lang. Sakop siya sa governing board sa Philippine Council for Agriculture, Aquatic and Natural Resources Research and Development (PCAARRD) ug usa sa gihisgotan nila didto mao ang proyekto nga makapalambo sa manok nga Darag. Ang katuyoan sa research project mao nga palamboon ang stock pinaagi sa breeding selection. Ang katuyoan sa panukiduki mao ang pagmugna og breed nga puparehas og hitsura, kusog modako ug lamian og unod.
Matod ni Barcelona, maayo ang kahigayonan karon sa pagpasanay og manok nga Darag niadtong yano lang nga mga mag-uuma. Kini pinaagi sa bag-ong programa sa Agricultural Policy Council (ACPC) sa Departamento sa Agrikultura. Pinaagi sa proyektong gitawag og PLEA (Production Loan Easy Access), makautang ang si kinsa mang buot mamuhi og netib nga manok sa puhunan nga walay kolateral ug sukton lang sa patong nga 6% matag tuig.
Ang usa ka mag-uuma makautang gikan sa P5,000 hangtod sa P50,000 depende sa proyekto. Ang utang pagabayran sulod sa duha hangtod sa napulo ka tuig. Ang tambag ni Barcelona: angayng makabaton og dakong proyektong hatchery nga magpapiso og dinaghang piso nga puydeng paliton sa mga mamuhiay. Mahimo sab nga maayong kahinguhaan ang pagpapiso aron ibaligya ang piso.
Lain pang tambag ni Barcelona: aron makadaginot sa lawog ang mga mamuhiay, mas maayo nga mogamit og fermented nga lawog sa tabang sa EM kun effective
microorganism. Isagol kini sa tahop ug dugos aron mamahimong epektibong pagkaon sa mga manok.
PATANI NGA MANOK – Aduna kamiy nasayran nga makahimuot kaayo nga proyekto sa magtiayong nagpalambo sa ilang upat ka ektaryang leisure farm sa New Lucena, Iloilo. Si Noel Bangeles usa ka immigration officer nga nagtrabaho sa gabii ug nag- farming sa adlaw. Ang iyang misis usab, si Gail, kawani sa usa ka hotel sa Dakbayan sa Iloilo pero nanginlabot usab sa pagpanguma.
Ang usa ka proyekto karon ni Noel mao ang pagpasanay sa patani nga manok— kanang matang sa manok nga itom og unod. Giisip kini sa kadaghanan nga adunay benepisyong ikadalit sa kahimsog. Mahalin kinig mas mahal tandi sa ordinaryong netib nga manok.
Nagsugod lang si Noel sa pipila ka himungaan. Karon, aduna na siyay kapin sa 300 ka pataning manok. Sa umaabot nga mga adlaw, idulot kini sa mga turistang moduaw sa ilang umahan ug posible nga kini ang makadani sa mga bisita.
Kini ang atong sundan.—