Kon ako kahay midagan ug nakadaog, unsa sab kahay akong mahimo, no?
NIINING eleksiyon, samtang nagsuroy-suroy kos among dapit ug sa Facebook (daghan sab nangampanya didto), nisamot og kalibog akong utok kinsay akong botaran pagka Sangguniang Kabataan (SK) Tsirman. Morag parehas ra tanan ang estorya ug plataporma. Magpadula, moserbisyo, motabang, ug mamahimong tingog sa katawhan. Hala ka, unsaon kaha na, no? Aw, kanang magpadula, sayon ra man na, apan moserbisyo? Unsa na? Motabang? Unsaon? Mamahimong tingog? Unsa say itingog?
Aw, dili ra sab na layo sa dagan sa kampanya sa mga kandidato sa barangay. Hinuon, nakahunahuna sab ko, kon ako kaha say midagan unsa sab kahay akong gikampanya? Hangtod karon, wala gyod koy mahunahunaang plataporma, maong wala ko kadagan. Wala man god koy gakapormang angay buhaton diha sa barangay, uy! Hmm, gawas tingali adtong gihisgotan ni Atty. Leo Zaragoza, nasodnong pamuno sa LUDABI, dihang namulong siya atol sa pag-abli sa sanga sa LUDABI sa Dakbayan sa Valencia, Bukidnon, ug pagpapanumpa sa unang opisyales niini, pinangunahan sa nagtukod sa maong sanga, kanhi usa ka direktor sa DILG, nga karon retirado na ug usa ka mabungahong magsusulat nga si Eme Sumagang.
Sakto baya tong gihisgotan ni Leo— unahon nato pagbungkag ang bato sa kahadlok nga naa midat-og sa atong utok maong galisod tag hunahuna kon unsay sakto ug unsay maayo alang sa atong personal ug katilingbanong kinabuhi. Kana nga bato mao ang bato sa pagtuo nga ang kamao moiningles maoy mas maayo, mas sakto ug mas brayt kay kanatong dili kamao. Hinuon, sakto man sab nang maghunahuna ta nga dunay bentaha ang kamao moiningles apan sayop na nga magtuo ta nga mas maayo sila, mas sakto, ug angay na lang tang mosaludo ug moyukbo nila kay mas kamao sila tungod kay ang daotan kamao sab mag-iningles, no? Hehehe.
Makakatawa ko maghunahuna nga kaniadtong wala pa ko magtungha ganganga kos akong Lola Goring nga maayo kaayo moiningles (kamao pod hinuon siya mokinatsila) unya pakapinan dayon intawon sa akong Lola og ingon nga Grade Six ra siya taman kay naggera na man dayon kuno, ug human sa gera, gipatudlo na siya, apan wala sab magdugay kay naminyo na dayon siya. Nakahinumdom ko nga sa maong gamay nga sugilanon, naningkamot kong makatungha ug makahuman og Grade Six kay aron maayo sab ko moiningles. Sa maong pagpakita nako og interes nga makat-on daghan dayon gitudlo akong Lola Goring
nako, kasagaran Iningles, ug maong maarang-arang sab ko moiningles niadtong gamay pa kong bata. Maong maayo kaayo ko mobalak kaniadto, mokanta ug mosayaw. Nah, hunahunaa, guwapa ug maayo moiningles nga bata, di ba cute kaayo ko? Hehehe. Haskang daghana hinuon nagtuo nga haskan nakong brayta gyod kay diyotay ra bayay bata kamao moiningles niadtong panahona.
Bitaw, maong nakakatawa ko kay, sa dihang naghisgot si Leo nga mora tag mga buang, puro Bisaya apan ang nahisulat nga mando sa purtahan kay PUSH, ug sa pikas kay PULL. Ang nakakataw-anan ana sa akong kinabuhi, kay bisan maayo kaayo kong moiningles (dili baya sab gyod hibentahaan akong Iningles), mokagar gihapon akong utok, atubangan sa purtahan nga dunay PUSH ug PULL. Inay itulod kay PUSH lagi kuno, akong mabira. Sa ato pa, dili sab tinuod diay nga ang kamao moiningles, cute, no? Makauulaw usahay kon naay gatan-aw nga lantip og pangisip nga Bisaya nga PUSH ug PULL ray nasabtan sa Iningles. Hehehe.
Lahi sab akong nakat-onan gikan sa akong Lola Cita. Akong Lola Cita wala gyoy grado, igo lang kasulat sa iyang ngalan ug kabasa ug kaihap ug Bisaya kaayong dako kay kon wala pa molangyaw akong amahan diris Mindanao aron pagtungha sa Central Mindanao University, ang Amihanang Sugbo ra gyod tingali maoy nailhang kalibotan sa akong Lola Cita. Naa ra gyod to siyag tuyok-tuyok sa iyang nataran. Hinuon, pila sab kaektaryang nataran, apan Sugbo ra gihapong natarana ug, kon wala sab maninguhag tungha sa Dakbayan sa Sugbo iyang mga apo, pila kaha ka bulan ang iphon sa akong Lola Cita una motugbong og siyudad. Grabe katihik akong Lola Cita dili tungod kay wala siyay kuwarta, apan tungod kay maayo kaayo siyang mokartiyo unsay maayong buhaton, unsay saktong himoon atubangan sa usa ka problema ug unsaon pagsulbad ang usa ka problema sa “Binisaya” nga pamaagi kay, ingnon ta, wala gyod masagolig Iningles ang utok sa akong Lola sulod sa dugayng panahon. Praktikal kaayog utok akong Lola Cita ug wala niya kanang mga rason sa pagbati nga himoong babag sa pagpangartiyo og sakto.
Mao nay akong gipasalamatan hinuon sa Ginoo kay gihatagan kog duha ka apohan nga maayo kaayong miumol sa akong tuo ug wala nga utok. Lahi man diay ang abilidad nga naa napatik sa atong wala nga utok ( left brain) ug lahi sab ang naa sa tuo. Ang tuo nga utok maoy lingkoranan sa pangrason ug maoy maggiya sa pangartiyo samtang ang tuo nga utok maoy gadala sa atong panabot sa arte ug estilo. Sa ato pa, ang atong wala nga utok maoy maningkamot pagtubag sa mga unsa ug ngano, ang tuo maoy moila sa mas nindot ug mas maayo nga pamaagi unsaon paghimo ang usa ka butang. Hinuon, kon wala akong Lola Goring wala tingali ko kakat-on og daghan kay tungod sa akong kabelib sa iyang kamaayo moiningles, nagkugi kog basa og Iningles. Mao lang nay nakabentaha sa kamao moiningles kay daghan ang balasahon nga Iningles kaniadto (mas labaw na karon). Kon wala sab akong Lola Cita, wala sab tingali ko kasabot nga wala sa Iningles ang kabrayt, naa sa saktong pangartiyo, kay bisan unsaon nakog Iningles sa una, untol gyod kos pangrason sa akong Lola Cita. Hahaha.
Mao tong puwerte nakong katawa kang Leo dihang miingon siya nga bisan silang mga abogado mora silag mga buang sa korte kay ilang gilabanan Bisaya, ang nagsumbong Bisaya, ang gisumbong Bisaya, ang gisumbongan Bisaya, ang mga naminaw Bisaya apan silang mga abogado gasigeg Iningles. Kana Lola Cita kaayo na nga kinaadman. Nganong gahimo mog butang nga kataw-anan kay sayop? Mao nay mahinumdoman nakong pangutana sa akong Lola Cita kon “magkinuwanggol” na ming iyang mga apo. Bitaw sab, sa? Hinuon, hangtod karon wala pa gyod ko kasabot nganong kuwanggol nang tawong sayop og pangartiyo, ba. Hehehe.
Ang akong pangutana mao ni: Kinuwanggol kaha ning pagtudlo sa mga bata diin bisan sa pagtudlo sa siyensiya pananglit gihimo kining usa ka bag-ong lengguwahe? Abi ko bag ang pagtudlo sa mga pundasyon nga mga prinsipyo sa siyensiya, pananglit, itudlo sa namat-ang pinulongan sa bata aron mas makasabot kini sa simpleng mga prinsipyo sa kalibotan sama sa liti o kilat, dili kon unsay saktong hubad sa lightning, liti ba o kilat ug unsay saktong espeling lite ba o liti, kilat ba o kelat? Puwerte nang hilak sa mga bata karon sa kalibog ug sa kadako sa ilang problema. Kaniadto kuno, matod pas mga batang Bisaya, usa ray ilang problema. Ang Filipino ra. Karon apil na Bisaya problema. Hahaha.
Mao nang duda ko wala koy kamaohang buhaton niining kahimtanga. Akong nakit-ang problema kay ang kawalay paglaom na sa mga batan-on ug ang kawala nay kakugi nila motuon. Unsaon kaha ni, ha? Aw, kon nidagan sab ko, ug nakadaog, morag managkot tingali kog kandela alang sa akong Lola Goring ug Lola Cita. Magkinahanglan kos ilang pawers kon nahitabo pa. Hehehe.—
Ang akong pangutana mao ni: Kinuwanggol kaha ning pagtudlo sa mga bata diin bisan sa pagtudlo sa siyensiya pananglit gihimo kining usa ka bag- ong lengguwahe?