TIPAK NGA SAMIN
i. Unsay matang sa kab-otanan kon nganong hagbay lang gadangat kining kamot? Ambot apan luslos tong fresco nga gipatik sa kisame sa karaang simbahan, diin gihulagway ang paggama ni Adan—pisot kon ikomparar ining kumingking nga gatakos sa gilay-on sa kahinam. Buot kini molatas sa wanang sa ispidno, aron makakab-ot kanimo. Sa pagdangat, mahimo kining taytayan sa yuta ug langit. ii. Sa bas, nakita mo ang nawong taliwala sa nangakatag nga alimpatakan. Gidan-ag ilawom sa gasulinga nga adlaw. Nakapangutana gyod ka kon unsay matang sa katalagman nga nakapahugno niini gikan sa liog? Unos, linog o basin sa kaugalingon niyang kabug-at? Asa mipaingon ang tibuok lawas niini, daw gibiyaan dinhi sa wala hiilhing dapit? Wala hibaw-i. Imo lang gipunit. Sa imong panan-aw, walay pahiyom nga nahulma gumikan sa mga liki nga aping. Gitan-aw nimo ang mga mata diin gisamin ang imong kaugalingon nga gahubo. Gibatog nimong tudlo sa uga nga ngabil. Apan naglapiki hangtod nadugmok sa imong palad. iii. Nalubong ilawom sa unoran nga kalibotan, imo gilungkat ang dako nga kaban sa lubnganan. Inig-abli, walay bulawan makaplagan. Mihangad ka. Galingi sa palibot. Taliwala sa mga lawa-lawa, nakita mo ang ganghaan paingon sa laing kalibotan. Sa mga nanglakra sa kilid, imong gibasa ang mga gipangtatak: “Dunay bahandi nga bililhon pa sa tanang mutya apan pasidaan, walay gul-anan pabalik sa imong gibarogan.” Daw bi, mopadayon pa kaha ka? iv. Wala hisayri sa kasagaran ang kasaysayan niining dapita. Sa una, usa kini ka gamayng nasod nalunod ilawom sa lawod hangtod sa nangakatag sa hawak sa kalibotan. Matag usa nag-aso-aso daw bulkan nga aktibo, hangtod nga gilamboan kinig kalunhaw ug giduawan og mga duaw-panaw. Gipuy-an. Giamuma apan nasaag gihapon sa dagan sa panahon. Karon, ania ka. Gaduaw ining dapita. Saksi ka sa pagawpaw ning lapad nga awaaw. Inig-abot nimo sa tumoy sa bungtod, gisubay nimo ang agi sa gabulbol nga kasagbotan diin minglakra ang mga marka sa bilbil niining yutaa. Nakaplagan mo ang lungag sa nahabiling oasis. Nahimong altar nga gipang-ampoan sa mga duaw-panaw kaniadto. Miluhod ka. Sa imong pagyamyam, nauyog ang palibot. Sa imong hapuhap, madunggan mo ang ngilob—lumad ang tingog. Galanog sa kahiladman ang suliyaw sa kahidlaw.
v. Sa imong kuryosidad, giugkat mo ang tanghaga nga gatakob sa mithi, apan inig-ukay sa ngiob nga kalasangan, ang imo lang napalgan mao ang usa ka punoan nga gatul-id ilawom sa adlaw. Gitan-aw tika gatutok niini. Nahibulong ko diha sa imong panagway kon nabantayan ba nimo ang mga ngalan nga gililok sa mga nakalimtang agda. Nabantayan kaha nimo nga matag usa niini: dunay gitagoang sugilanon. Gahangad ko sa adlaw samtang gapadayon og tan-aw daw nangutana kon unsa ang hinungdan nga nakapataas niining mithi? Buot ko unta mobatbat apan, kalit lang namakwet ang mga langgam gawas sa ilang salag, sa dihang gililok-litok nimo ang mga titik sa ulohan sa imong sugilanon diha sa hait mong dila. vi. Sukad sa unang pagbatog sa yuta, dili na maihap ang mga dapit giduawan niini. Matag lakang nag-anam kabus-ok ang bagaheng kubal sa kumagko. Busa ayawg katingala ning madukaong higayon, kon nganong taudtaod na kining tiil gadakin-as sa imong kahamis. Kay hagbay ra kini naalimukawan nga makapanaw sa tanaman sa paraiso. vii. Nag-inatbangay lang ta. Saksi ka kanako nga katag pa sa buak nga salamin. Namasin ka nga hagbay ra kong nanghinaot nga matibuok. Mahingpit. Apan bisan pa kon puniton nimo ang mga nagpasad nga pisa ug buot han-ayon ang akong hulagway. Klaro gihapon ang mga liki. Sa dili pa ka magsalimuang, buot lang kong mapulpog sa imong panan-aw hangtod mahiusa ko sa hangin sama sa gipanghupaw sa manggagama ining uniberso ug sama sa imong gipanghupaw samtang gapamalandong sa gilapdong wanang taliwala nato. TON DAPOSALA Cagayan de Oro City