Ang Panagkita
ALAS 4:30 ang takna sa hapon sa adlawng Sabado, hapit na mapuno ang gisakyan kong Ceres. Diha ang konduktor apan wa pa ang drayber. Tingali diha pa kiniy giasikaso sa lamesa nga giukopahan sa timekeeper, o di ba, wa pa matapos ang 7 minutos nga gihatag sa management sa matag trak samtang naghulat og pasahero una pa kini molarga.
Unya human tingali molabay ang usa ka minuto, tag-as kaayo ang lakang sa drayber nga mipadulong na sa among gisakyan. Ug igo ra siyang nakatikang sa hagdanan sa trak, usa ka hamtong nga babaye ang mikalit lag tim-aw gikan sa commuter’s shade ug mikamay sa konduktor. Nagkalo kinig lapad nga kalo
nga buli ug nagguyod og itom nga maleta.
Abtik kaayo ang konduktor nga mitagbo sa babaye ug mibulanit sa maleta dayong butang niini ngadto sa baggage compartment nga diha sa kilid sa hagdanan sa trak.
Gikan sa akong gilingkoran sa likod, nakurat ko pagkakita nakos babaye, sa dihang nakasaka na kinis trak ug nagbitbit nas iyang kalo. Si Dinah ang babaye, kanhi akong klasmeyt sa high school ug kanhi akong trato. Sama nako, tigulang na usab si Dinah apan sa akong tan-aw wa mausab ang panagway ilabi na kay gipulog niya ang iyang buhok ug yagpis pa gihapon ang iyang lawas nga morag wa makaagig panganak. Angayan kaayos Dinah sa gisul-ob niyang violet nga taas og bukton nga giparesag fitting nga maong.
Tungod kay wa nay kalingkoran sa iyang duol, gilingi ni Dinah ang konduktor sa iyang likod.
“Tuas luyo, Ma’m, duna pay usang bakante,” matod sa konduktor nga mitudlo sa among nahimutangan.
Way nahimo si Dinah gawas sa paghinayg aginod paingon sa likod kay ning tungora, misugod nag atras ang bus.
Tungod tingalis kalisod sa kahimtang ni Dinah niadtong aktoha, wa dayon siya makadiparal nako. Ako na lang nabantayan ang pagsigas iyang mga mata sa diha na siya sa akong atubangan.
“Uy, i-ikaw man diay ni… Greg!” ni Dinah pa nga kasangpitondili sa akong ngalan. “Komosta ka man?” puno niya nga mipaangay nag lingkod.
“Nia, senyor sitisen na sab.” Misibog kos kilid og gamay aron paghatag niyag igong lugar. “Diin ka man diay gikan, Din?”
“Gikan pa kos Dipolog,” ni Dinah pa nga mihangad sa atop sa trak.
Pagkabantay nakos iyang tumong, gikuha ko ang iyang kalo ug gibutang ko kinis baggage rack duol sa akong ulohan.
Diha pa untay pipila ka butang nga buot kong masayran kang Dinah apan sa akong tan-aw nga mora pa siyag gikapoy kaayo human sa taas niyang biyahe, gipalabi ko na lang ang pagtak-om sa akong baba ilabi na kay sa akong paminaw morag wa pa gyod siyay kondisyon nga makighinabi nako luyo niadtong among relasyon sa didto pa mi sa high school. NAGKATRATO mis Dinah kaniadto sa diha pa mis ikatulong angang sa high school. Niadtong panahona, mao say pagsikat sa kantang “Puppy Love” ni Paul Anka. Sa ato pa, mitakdo kaayo ang among relasyon sa maong kanta.
Didto magsugod ang panagkaila namo ni Dinah sa dihang gisaulog sa kanhi East Negros Institute— nga karon Diaz College na— ang juniors and seniors prom.
Sa dihang gisugdan na ang grand march, wa tuyoang kamis Dinah ang nagkapares. Didto magsugod ang among panagsuod, ug hangtod nagkatrato.
Apan ang maong relasyon nga nagsugod sa junior and senior prom niadtong third year pa mi, natapos usab sa panahon sa among senior prom pagkasunod tuig.
Usa sa naandang tradisyon sa panahon sa seniors prom, mao ang paghatag sa administrasyon o tag-iyas eskuylahan og pagkaon ngadtos mga estudyante sa panahon sa break. Samtang nangaon ug nakighinabi si Dinah sa iyang barkada niadtong tungora, naaghat kog uban sa tulo ko ka klasmeyt nga silas Tony, Brando, ug Gary ngadtos usa ka tindahag ilimnon sa gawas sa gate. Si Tony nga maoy kuwartahan namong upat maoy mipalit og usa ka lapad ug duha ka botelyang Coke. Tungod kay dili anad sa inom, dali ra kong nalango human ko makainom og duha ka tagay.
Nagpadayon na ang sonata sa dihang mingpadulong na mig balik sa library. Niining tungora, ang kantang “Only You” sa The Platters mao ang milanog gikan sa sound box. Unya sa didto na mis may ganghaan sa library, diin didto usab sa duol maglingkod ang trato ni Tony nga si Melinda, uban sa barkada niini, mihunghong si Tony nako: “Greg, guyoras Brenda kay ganina ra nang wa makabayle,” ni Tony pa nga ang gipasabot mao ang among klasmeyt nga diha sa tupad ni Melinda.
Tungod tingalis gahom sa alak nga akong nainom, wa koy panaganang miguyod kang Brenda. Sa kalipay usab tingali ni Brenda nga sa kataposan diha nay miguyod kaniya, abtik usab kining minunot nako. Unya sa didto na mis hawanan sa baylehan, wa usab magdumili si Brenda sa dihang gipiit ko siyag halog samtang nagpaanod-anod na mis tempo sa sonata.
Ang nakaparat ra ba kay sa dihang nahuman na ang awit sa The Platters, mibanos usab si Cliff Richard sa iyang kantang “Constantly”. Nagpadayon pagkupot si Brenda kanako ug miingon: “Unya ra ta manglingkod, Greg, kay layhan pa kong mosayaw.”
Sa tan-aw nako nga morag wa pa matagbaw si Brenda sa una namong pagsayaw, gipaundayonan ko siya sa ikaduhang higayon. Unya sa dihang nahuman na ang awit ni Cliff Richard ug gisundan kinig usa ka sonatang rock-in-roll, mibiya kos ilang grupo ni Tony ug nagdali kong mipunta sa nahimutangan nila ni Dinah. Apan nabawo ko kay wa na didtos Dinah sa iyang gilingkoran. Hasta usab ang duha niya ka kauban nga silas Daisy ug Chona, wa na usab didto.
Sa dihang akong gipangutana ang usas mga klasmeyt ni Dinah, mitubag kini nga nakakita kuno siya kang Dinah, kuyog sa duha niya ka kauban, nga nagdaling nanggawas sa wa pa mahuman ang kanta ni Cliff Richard. “Wa nay lain,” nakaingon kos hilom, “nakit-an ko ni Dinah samtang nakigsayaw kang Brenda.”
Dihadiha, abtik kong miliot-liot lahos sa nag-aling mga estudyante dayon kong gawas sa library. Apan wa ko na sila maabti didto. Tingali sa ilang paggawas may traysikad nga nasalaag ug mao kini ang ilang gisakyan pagpauli.
Karon, morag dili na mabangbang ang gibati kong pagbasol gumikan sa sayop kong nabuhat. Ug kining pagpauli ni Dinah nga wa sa hustong oras, nagpasabot lamang sa iyang pag-ayad kanako. Sa ato pa, natapos na ang among relasyon gumikan sa akong kadanghag, gumikan sa pagpakigbayle kang Brenda.
Ang sunod kong gibuhat mao na lang ang pagpadayugdog og lakaw pauli sa Barangay Ilaya. Lapas na tingalis alas 10:00 ang takna sa pag-abot kos amo, apan wa ko modiretsog sulod sa akong lawak kay unsa may kapuslanan kon mohigda pero di gihapon makatulog. Busa, milingkod una ko sa porch aron pagplano kon unsay maayo kong buhaton nga mahibalik ang naandang pagtagad ni Dinah kanako.
Ug samtang nagpadayon ang akong utok sa pagpangapkap og solusyon aron pagsulbad sa mao kong suliran, ako na lang nabantayan ang kusog nga pagdugok sa gagmayng bampira nga buot mokunis-kunis nako. Mao kadto nga napugos na lang kog sulod sa akong lawak.
Pagkaugma, adlawng Domingo, ginamit ang kataposang baraha pagtabang sa nagkagusbat kong relasyon kang Dinah, maisogon
Sa wa damhang higayon, subli silang nagkita. Basin pa niining panahona, ang karaang pagbati manglunhaw…
kong miasdang sa ilang balay nianang alas 7:30 ang takna. Apan sa una pa lang nakong pagpangayog pangatahoran, samtang nagtindog ko sa may gate, gitagbo na kos daddy ni Dinah nga nanighawak diha sa porch.
“Unsay imong tuyo, Dong?” sukna sa iyang amahan nga nagmudok ang nawong. Ang kamud-ok sa nawong sa daddy ni Dinah nakapahinumdom gilayon nako kang anhing Max Alvarado. “Mamisita unta kos imong dalaga, Sir,” hinay kong tubag. “Kon si Dinah ang imong tuyo, wa siya diri.” May kagahi gihapon ang tingog sa amahan ni Dinah. “Hain man diay si Dinah, Sir?” “Tua, giimbitar og party sa iyang ig-agaw sa Dumaguete ug adto ra tingali siya didto mohigda.”
Katuohon-dili ko sa pahayag sa daddy ni Dinah. Sa akong paminaw, morag gama-gama lamang kadto kay tingali mao kadtoy mando kaniya ni Dinah bunga sa nahitabo gabii. Kon tinuod man kining mao kong pangagpas, sa ato pa, natapos na ang tanan tali kanamo. Unya, huyhoy ang akong mga abaga nga mitalikod.
Nanglabay ang pipila ka adlaw una pa ang bakasyon, mao na lay akong nabatian gikan sa akong mga klasmeyt nga aduna nay laing nangulitawo kang Dinah nga usa ra usab niya ka klasmeyt kansang ngalan mao si Martin kinsa maoy gituohang mamahimong balidektoryan.
Natinuod gayod ang maong balita. Pagkasunod semana, akong nabatian nga gisugot na kuno ni Dinah si Martin. Ug sa dihang miabot ang adlaw sa among gradwesyon, si Martin gayod ang nahimong balediktoryan ug si Dinah usab ang nakakab-ot sa second honorable mention.
Samtang nagtan-aw ko nila ni Dinah ug Martin paghuman nas programa nga malipayong mingdawat sa mga pahalipay sa mga klasmeyt ug sa ilang mga paryente, mao ray akong nahimo ang pagpangagho nunot sa di matukib kong kasina ngadto kang Martin nga ning higayona nakakuha og duha ka dagkong ganti— ang paghawod niya sa tanang minggradwar ug ang ikaduha mao ang pagangkon niyas kasingkasing ni Dinah.
Nianang gabii sa ako nang paghigda, wa ko kapugngi ang pagpaagas sa akong luha. Sa akong paminaw, morag mao ra kadtoy bugtong paagi nga matibhangan og gamay ang naghuot kong dughan tungod sa pag-ayad ni Dinah kanako gumikan ra usab sa akong kasaypanan.
Sa dihang miabot ang bakasyon, aron katambalan ang suliran sa akong dughan, miuban kos panagatan sa akong uyoan nga nagngadto-nganhi sa dagkong kadagatan sa tibuok kapupud-an. Sulod sa duha ka bulan, mao ra gyod kadto ang nahimo kong trabaho. Apan sa maong gidugayon, nagpabiling wa malaksi sa akong panumdoman ang buhing larawan ni Dinah.
Sa dihang misugod nag bukas ang sunod tingtungha, nagpabilin ko sa East Negros Institute ug mikuhag kursong Education. Usa sa nahimo kong klasmeyt mao si Rosa nga klasmeyt ko usab sa fourth year. Gikan kang Rosa, akong nasayran nga gidani si Dinah sa igsoong babaye sa iyang amahan nga ang anak atua na sa Cebu magpuyo. Didto, gipakuha siya sa kursong nursing sa Southwestern University. ANG kalit nga pagpreno sa drayber sa among gisakyan ang nakapakgang sa taas kong paghanduraw sa nangagi.
Niining tungora, samtang nagtupad mig lingkod ning among gisakyan diin hapit usa ka oras nga wa mi magtingganay, usa ka paagi ang akong nahunahunaan. Kinahanglan buhaton ko kini karon, bahala nag unsay isulti ni Dinah. Basta di na mahimong palabyon ko pa kining maong higayon. Alang kanako, kining wa damhang pagkahibalag namo karon human sa kapin kun kulang kalim-an ka tuig, nakaseguro ko nga di na kini masundan pa.
Sa dihang mihunong na ang among gisakyan sa unang bus stop sa Sityo Opao ug nanaog ang duha ka katupad namos lingkoranan, gisukna kos Dinah human kog kablit sa iyang bukton: “Din, ang akong awto tua man nako iparking duol sa ikaduhang bus stop… for old times sake, mahimo bang ihatod ka nako sa Sambag?”
“Ha? Ahhh…. u-unsa to?” ni Dinah pa nga karon pa motan-aw nako. Tingali wa siya magtuo sa mao kong tuyo. “Ihatod tika sa inyo.” “Unya, kon makit-an tas mga paryente sa imong asawa?” “Dugay na bayang namatay si Anna,” hinay kong tubag, “ug wa siyay paryente dinhi kay taga Dumaguete kadto siya.”
“Oh, I’m so sorry, Greg,” ni Dinah pa dayong hikap og kadiyot sa akong kamot. “Unya, ang inyong mga anak, hain man usab?”
“Usa ray among anak. Nurse. Ug tua nas US magtrabaho uban sa iyang pamilya.” “Maayo kay duna gyod moy anak. Kamis Mario wa gyod.” Ning tungora wa na ko mopadayog pakighinabi kang Dinah kay misugod nag dagan ang trak apan sa hilom diha koy gipalandong nga sa ato pa diay, wa sila magkadayon si Martin.
Sa dihang gipahunong na usab sa drayber ang among gisakyan sa ikaduhang bus stop, gidali kog kab-ot ang kalo ni Dinah sa gibutangan ko niini ganina ug gitunol ko kaniya. “Thank you,” hinayng pulong ni Dinah dayon niyang tindog. Misunod usab ako kaniya. Sa didto na mis ubos, ako ang midalig dawat sa maleta ni Dinah nga gipakanaog nas konduktor gikan sa baggage compartment dayon kong senyas kang Dinah pagpaduol sa zebra line nga niining tungora nagsaoy-saoy pa ang nagkalainlaing sakyanan. Sa dihang nalimpiyo na ang dalan, paspas ming nanabok padulong sa atbang sa Cebuana Lhuiller nga giparkingan kos akong Toyota.
“Guwapo ka man lagig sakyanan, Greg?” sukot ni Dinah sa diha na kami sa duol sa Toyota.
“Second hand baya ni,” nako pa dayon kong pislit sa automatic nga yawe sa Toyota. “Ako ning napalit sa dihang mi- retire ko five years ago.” Giablihan nako ang likod sa sakyanan ug gibutang ang maleta ni Dinah sa sulod.
“Ako, bag-o ra baya kong mi- retire at age 65,” nagkanayon si Dinah bisag wa ko siya pangutan-a.
Una ko paandara ang makina sa diha na mi sa sulod, mipalain ko: “Kining… wa ba ka magdalig paulis inyo, Din?” “Wa baya. Ngano man unta?” “Abi nimo, Din, gawas nga giuhaw, gigutom sab ko. Kon way masuko, gusto kong makigpangaon unta nimo didtos Tatoy’s Place.
“Tug-anan na lang tikas tinuod, Greg, nga bag-o ra usab akong nabalo.” Miprangka si Dinah.
“Oh, I’m so sorry to hear that, Din,” nako pa. “Sa ato pa, mao kanay hinungdan nganong mipauli ka dinhis ato?” “Maingon nianang pulonga.” “Unsa man diay namatyan sa imong bana?” nagpakisusi ko. “Heart attack, ug wa pay tuig siyang namatay,” tubag ni Dinah. “Usa usab siya ka nurse nga kauban nako sa gitrabahoang ospital sa Dipolog. Ug sa miaging duha ka buwan, gipuwersa akos duha niya ka igsoong babaye ug lalaki nga papahawaon sa balay kay kuno gusto silang mopuyo.”
“Wa diay sila masayod nga ubos sa balaod, aduna ka may katungod sa mabahin ni Mario sa tanang propedad sa iyang pamilya?”
“Mao bitaw nga migamit kog abogado ug gipasakaan nako silag keha mahitungod nianang butanga. Duha ka milyon ka pesos silbing akong makuha sa mabahin ni Mario sa tanan niyang kabtangan. Busa, samtang naghulat sa desisyon sa korte, mipauli una ko dinhi,” maoy pahayag ni Dinah.
Niining tungora, wa dayon ko makasumpay sa mao niyang gipamulong. Naghunahuna kog kadiyot. Unya sa dihang nahinumdoman kog balik ang gihangyo ko kaniyang makig-adtos Tatoy’s, gisukna ko siya mahitungod niini pag-usab.
“Yati, Greg, mora na man hinuog nag- date ta niini?” ni Dinah pa nga naglingo-lingo. “Unsa kahay ikasultis atong mga kaila kon makit-
an ta nila unya didtos Tatoy’s nga mangaon?” “Aw, segurado gyong matsismis ta. Pero usa ray tambal niana.” “Unsa man?” “Ayaw silag tagda.” “Mao ra?” ni Dinah pa nga morag wa makontentos akong gisulti. “Greg, ania gyod koy buot ipangutana nimo.” “Unsa man?” “Sa panahon nga moadto kas Dumaguete, mao na bay imong nabatasan nga imo rang ibilin ang imong awto dinhi?”
“Dili baya sa tanang higayon,” nako pa, “apan ganina, morag gitapolan kong modrayb og layo, busa mihukom na lang kong magCeres,” nako pa. “Din, nganong nakapangutana ka man niana?” “Kuan, duna lang koy nabantayan.” “Unsa man?” “Abi nimo, Greg, di man gyod ko motuo nianang giingon nga divine intervention…”
“Tuod no?” nako pa nga nagyango-yango. “Tingali baya tuod og pagbuot kining tanan sa Ginoo aron mapadayon kadtong puppy love nato kaniadto nga kalit lang naputol.”
“Ug karon… old dog love na,” salo ni Dinah nga mao pa mipahiyom. “Unya karon, okey ka na nga ato kadtong ipadayon?” “Ato usa ning hunahunaon og maayo.” Niining tungora, ang tinubagan ni Dinah gaan kaayo. Ug gaan kaayo ang akong kamot nga mipaandar sa sakyanan dayong padagan padulong sa Tatoy’s, ang usa sa mga luhong kan-anan nga paboritong kan-an sa mga managpares tungod sa karomantiko sa lugar.
(KATAPOSAN)