ANG KINABUHI SA TAWO
USA ka hapon niana nga talisalop na ang Adlaw didto sa tambilagaw nga kasadpan, samtang naglingkod si Don Augustos Longhinus sa bulawang lingkoranan nga nahimutang sa beranda sa iyang harianong balay, maoy misantop sa iyang hunahuna nga iyang ipasulat ang kasaysayan sa kinabuhi sa tawo. Mao nga iyang gitawag ang iyang sekretaryo aron ipapangita ang labing bantogan nga magsusulat sa kalibotan. Sa iyang panuigon nga 75, karon pa mosantop sa iyang hunahuna nga angay diay sulaton ang kasaysayan sa kinabuhi sa tawo.
Gumonhap nga sulbaron. Alang kang Don Augustos, ang kinabuhi sa tawo tulugkaron uyamot, puno sa tanghaga. Gihinuktokan niya kini.
Usahay, makaingon siya, nga ang kinabuhi usa ka dakong tiaw kay hangtod ang labing mahal nga butang imo mang talikdan inigsugot mo na sa tawag sa kamatayon.
“Unsay akong ikalagad kanimo, Don Augustos?” nagkanayon si Octavio, ang sekretaryo ni Don Augustos Longhinus.
“Pangitaa ang labing bantogan nga magsusulat sa kalibotan kay akong ipasulat ang kasaysayan sa kinabuhi sa tawo,” nagkanayon si Don Augustos Longhinus ngadto kang Octavio nga mipahiluna sa bankanteng lingkoranan. “Dinalian ba, Don Augustos?” sukna ni Octavio. “Mahimong dili, apan kon madali labing maayo,” nagkanayon si Don Augustos Longhinus. Mitindog siya. Hinay ang iyang mga lakang nga misulod sa hawanan sa balay.
Nahibilin si Octavio sa beranda. Naghunahuna kon kinsa sa bantogang mga magsusulat sa kalibotan ang iyang pangitaon. Namulawan sa iyang handurawan sila si Mark Twain, Ernest Hemingway, Ralph Waldo Emerson, Nathaniel Hawthorne, Toni Morisson, uban pa. Apan may laing nahunahunaan si Octavio. Siya si Olympus, suod niyang higala diin ang punto de vista niini ikatandi sa bantogang mga magsusulat sa kalibotan. Wa siya maglangay ug gipakigkitaan niya si Olympus ug gipaila kang Don Augustos Longhinus.
“Unsay akong ikaalagad kanimo, Don Augustos?” matod sa magsusulat nga si Olympus.
“Lingkod,” ni Don Augustos nga mitudlo sa lingkoranan. Milingkod ang magsusulat. Gitutokan niya si Olympus, morag nagsukod sa katakos niini. “Akong ipasulat kanimo ang kasaysayan sa kinabuhi sa tawo.”
“Akong sulaton, Don Augutos, apan hatagi kog taas-taas nga panahon, ingon man nagkinahanglan kog daghang papel,” sa magsusulat nga nakasabot sa tuyo ni Don Augustos Longhinus.
“Okey, ihatag ko kini nimo,” ni Don Augustos Longhinus. Ug mipuno siya sa pag-ingon: “Hatagan ko ikaw og dakong salapi kon matuman mo ang akong ipabuhat kanimo.”
Miabot og 25 ka tuig una mahuman ni Olympus pagsulat ang kasaysayan sa kinabuhi sa tawo. Tangkod nga usa ka gatos na ang panuigon ni Don Augustos Longhinus. Gipresentar sa magsusulat ang iyang sinulat. Mapagarbohon kaayo si Olympus nga miatubang kang Don Augustos Longhinus.
“Ania na, Don Augustos, ang imong gipasulat kanako,” nagkanayon si Olympus nga mihikyad sa iyang sinulat.
Nahasiga ang mga mata ni Don Augustos Longhinus nga nagtan-aw sa sinulat. Taas ra kaayo ang pagkasulat sa kasaysayan. Giingnan niya ang magsusulat, “Usba kini kay taas ra kaayo.”
Naghinuktok sa makadiyot ang magsusulat sa pagkabati niya sa gipamulong ni Don Augustos Longhinus. Naglibog siya kon unsay buot ipasabot ni Don Augustos Longhinus. Ang maong sinulat iyang gihan-ay pag-ayo, gitukawan adlaw ug gabii sulod sa 25 ka tuig. Unya, sa kataposan ipausab ni Don Augustos? Apan walay nahimo ang magsusulat gawas sa pagtuman sa sugo ni Don Augustos Longhinus.
“Buyno, akong usbon, Don Augustos,” matod sa magsusulat dayon nanamilit kini.
Miabot na sab og laing 25 ka tuig una mahuman ang pagusab sa kasaysayan sa kinabuhi sa tawo. Tangkod nang 125 ang panuigon ni Don Augustos. Gipresentar na sab sa magsusulat ang iyang inusab nga sinulat ngadto kang Don Augustos, kinsa, tungod sa kadako na sa iyang edad, maluyahon nang naghigda sa iyang kama.
“Ania na, Don Augustos, nausab na nako ang kasaysayan,” mapagarbohong tug-an sa magsusulat. Nangumbitay sa iyang panagway ang pahiyom timaan nga natuman niya ang gisugo sa don.
“Taas man gihapon kana,” nagkanayon si Don Augustos nga nagtan-aw sa gibag-on sa papel. “Usba kini kay taas ra kaayo.”
Miaslom ang dagway ni Olympus human mabati ang gipamulong ni Don Augustus Longhinus. Nahisagmuyo siya. Sa tan-aw niya kang Don Augustos, naglisod na kini paglihok ug pagginhawa. Unya may nahunahunaan siya.
“Don Augustos,” sangpit sa magsusulat, “paminaw pag-ayo kay akong basahon ang kasaysayan sa kinabuhi sa tawo.” “Sige, kay maminaw ko!” ni Don Augustos nga mihangos. “Ang tawo magpakabuhi aron usab mamatay,” misugod pagbasa ang bantogang magsusulat nga si Olympus.
Taudtaod pa, gipiyong ni Don Augustos ang iyang mga mata aron dili na usbon sa pagbuka. Namatay siya. Mubo ra diay ang kasaysayan sa kinabuhi sa tawo. (
KATAPOSAN)
Pila ba ka pahina, parapo, tudling, kun pulong ang hingpit nga kasaysayan sa tawo? Ug unsaon kini pagsulat?