UNSAY SARANG MAHIMO
NGANO kaha nga bisan unsa kadulom ang gabii, hayag man ang buntag? Ngano kaha nga malinawon ra man ang palibot bisan nagsakit akong buot? Ngano kaha nga bisan sa akong mga kahadlok ug kabalaka, morag malipayon ra man gihapon ang mga langgam nga nagtapon-tapon sa mga sanga sa wala gagunok nga mga dahon sa kahoy nga kalma ra kaayong gabarog, ingog walay gikahadlokan? Maayo na lang, kay kon miduyog pa silas akong mga kahadlok ug kabalaka, asa na man lang nako ipunting akong mga mata ug ginhawa aron nako mahan-ay ang nagkagubot nakong panimuot?
Hah, hapit na unta ko kahimog balak, sa? Hehehe. Hapit lang kay galagot ko ining mga langgam nga sigeg siwit-siwit diris akong kilid, ingog nanambag, maayo ra ba gyod og nakakita ining akong kahimtang ug mga matang nanghubag. Pastilan, naa pay hikap sa huyuhoy, kon modagpi, lupig pa ang sonatang mananoy. Nah, unsaon na man lang ni nga daghan man kaayong mga langgam sa akong palibot, mga langgam nga dili pak-an, pataka rag sabwag sa ilang siwit, wala nabuyong sa ilang awit. Hahaha. Mao na, makalagot.
Apan nakamatikod mo? Ingon nako kaniadto, ang mas epektibo kuno nga titulo sa usa ka gambalay o gumalaysay pito lang hangtod sa kinse ka pulong. Nanaad kong ako nang tumanon. Ha, natuman? Wala. Una, tungod kay usahay gipit ko sa oras. Ikaduha, tungod kay makalimot ko kon unsay sakto. Ikatulo, tungod kay tapolan ko ug ganahan ra ko mohimo unsay sayon. Kapoy baya sab maghunahuna unsay sakto gyod, sa panahon nga kulang kag oras mohimo sa nasabtan nimo nga angay nimong himoon, labi na kon walay nagsugo nimo nga mao nay imong buhaton.
Hinuon, desisyon nako karon nga tulo lang ka pulong akong ibutang sa titulo. Gituyo nako nang akong ulohan karon aron lugar mahigmata tas usa ka kamatuoran nga usahay wala sa atong buot ang atong mga desisyon kay madala tas atong gibati ba kaha o unsa pa dihang rason. Gituyo nako ni kay aron kakita mo nga angayan gyod kong mapolitiko. Mao kuno nay unang kalipikasyon sa mga tawong angay mangulo nato: maayo kaayo mopagarpar nga kabalo unsay buhaton apan, kon nakalingkod na, nganong maghago-hago tuod, ba? Hehehe. (Pastilan, igo kong nahuman og sulat sa akong hehehe, milinog baya sab! Hahaha.)
Hinuon, lahi sab tong mga saad ni PRRD nga iyang sulbaron ang mga problema sa korapsiyon, kriminalidad ug droga kay mao ni ang mga tunok sa atong katilingban. Sa pagsulti niya ana, dili to pagarpar, uy, kay sinsero siya ug klaro nga nakasabot siya nga mga dagko ni nga problema sa nasod. Klaro sab nga grabe iyang kahago ug paningkamot tawon nga masulbad na nga mga problema. Ang nakadaot lang kay daghan kanato naghimo sab og sukwahi nga mga desisyon. Gawas nga daghang politiko dili parehas kang PRRD og tumong ug tinguha, daghan sab mga politiko nga kabalo na ta sa tumong ug tinguha.
Matod pa ni Melody Wilding, usa ka “life coach” nga gasulat og usa ka blog nga gakapatik sa Internet, ang usa ka ordinaryong tawo sa usa ka ordinaryong adlaw (kana kon walo gyod ka oras ang katulog) gahimo og 35, 000 ka desisyon. Sa ato pa, ang usa ka ordinaryong tawo sa usa ka ordinaryong adlaw gahimo og duha ka desisyon matag tulo ka segundo. Niana nga gidaghanon 200 lang kuno ang mga desisyon mahitungod sa kaon ug pagkaon. Buot ipasabot tingali ni Melody kanang mga desisyon nga atong gahimoon kon mokaon ba o dili, kon kanus-a ug kon asa mokaon, unsay kaonon, kinsay hanggaton uban sa pagpangaon, kon magluto ba o mopalit na lang, apil na tingali unsay imnon human og kaon, ug uban pa, sama sa
asa kaha kakuhag makaon apan dili kanang kon magwelga ba o dili tungod sa kakulang sa pagkaon.
Matod pa lagi sa akong mga tribu diri sa amo, bisan kaniadtong wala pay daghang basakan kay wala pay irigasyon, wala man kailag gutom ang mga tawo kay kaila mag mais, aglay, kulo, kamote, binggala, lutya, ubi, ug gabi ang among katigulangan. Mao tingaling hangtod karon walay taga tribu nga matarantar og walay bugas ang NFA ba. Hehehe. Maong duda ko dili sab kaabot og 200 ang mga desisyong atong gahimoon matag adlaw. Mga 199 lang seguro. Hahaha.
Kay Amerikana man si Melody, sa mga Pilipino tinuod sab kaha ning 35, 000? Ibutang ta nga tinuod, unsay ginadesisyonan sa Pilipino anang 34, 800 nga nahibilin? Ang akong pangutana lang dinhi, nakamatngon pod kaha ta nga naghimo na diay tag desisyon?
Sa paminaw nako, morag dili ingon ana ang Pilipino ba, bisan kon lima ra ka oras iyang kinatulgan matag adlaw. Aw, giihap nako ang akong mga desisyon gahapon, 34,799 ra gyod ka desisyon akong nahimo, ba. Hehehe. Hinuon, dili tanan parehas nako. Puydeng naay moabot og 57, 600, puyde sang naay 500 ra gyod ang mahimo, lakip na ang mga desisyon kon mokaon ba o dili.
Sa akong tan-aw, ang kasagarang Pinoy hinay mohimo og desisyon ug, kon paspas man, kasagaran dili gyod ta kamatngon nga medesisyon na diay ta, gawas kon papilion tang mosulti o dili sa matuod. Lisod pabarogon ang Pinoy sa matuod sukad adtong martial law sa 1972 kay didto siya nakat-ong magpanglingi. Didto man sab tingali ta nakat-on pagkuwenta kon pilay maato sa desisyon nga atong mahimo, ba?
In any case, kanang mokaon o dili, mopalit og sigarilyo o dili, mosugal ba o dili, desisyonan pa ba god na? Gawas tingali kon nanaad tang dili na, wa nay desisyon ana nga mahitabo, kay ang gahitabo ana dependes gana ug bolsa, larga. Automatic na ba. Hehehe.
Kanang ubang panahon nga gahimo tag desisyon, parehas na sa pagsugot nga makig-inom. Tinuod, naay desisyong gihimo anang tungora – kinsay kauban, kanus-a, asa – apan kon pilay imnon, wala nay desisyon ana, wala na gani na mamatngoni. Mas labaw pa nga wala mamatngoni nga nakiglamba-lamba na diay sa katre, o bisan salog pa. Pagkaugma tingala na lang naa nay bata. Hinuon, human ana, naa na dayoy desisyong himoon.
Miingon si Melody nga angay pugngan ang pagdesisyon kon gigutom, nasuko, gimingaw, ug gikapoy. Mao nang kon kulang ang bugas, ayawg tagawtaw. Dili sab maayo nga pagutman ang tawo aron makadesisyon, uy! Mao nang motuo na ko sa pilosopiya sa mga Insek nga unahon ang martial arts kaysa siyensiya kay kon ang tawo lig-on na diay sa mga ehersisyo sa martial arts, dili lang siya kamaong modepensa sa iyang kaugalingon, dili sab siya daling masuko, dili matarantar nga mingaw ang iyang palibot ug dali rang mahupas iyang kakapoy. Dunay mga teknik diay ana nga wala gyod tawon nato mahibaloi. Aw, kahibalo na ko gamay karon kay ga- tai chi man ko bisan kon qi gong pay akong mahimo. Hehehe. Bitaw, mao diay nang mga Insek nga kalma kaayo, bisan lugaw rag noodles ilang kinaon, lig-on kaayo, ug taas kaayog pasensiya. Labaw sa tanan, duna silay pilosopiyang gibarogan maong klaro kaayo ilang mga sukod ug sukdanan, kahibalo sila unsay sayop ug unsay sakto alang sa tawo sa iyang estasyon maong dili sab sila dali mapaling sa ilang katuyoan, uy! Tan-awa ganing estilo ni Bong Go.
Sayon sa siyensiya pagpasabot ini. Kon gutom ta, pananglit, siyempre, unsa may ipaandar sa imong utok nga pagkaon silbing gasolina ini? Pugson nimog padesisyon ang gutom? Puydeng makadesisyon, apan, magproblema gyod kas resulta ana ba. Gawas ana, kon sakto sa kabusog ang tawo, dili siya hangol. Sa ato pa, duna siyay maayong pagpakigdait sa iyang isigkaingon. Mao nang kasagaran sa mga dinagko ug importanteng pagpakigsabot, naa gyod nay kaon. Sama sa pagpamalaye ba. Bisan kon natural ang kadawo sa tawo, kon dili gutom unya imong pangayoan, 5 say ihatag ana bisan 1 ray imong gipangayo. Hehehe. Nah, hunahunaa kon gutom, suko, ug kapoy ang gibati sa tawo, unsa kahay mga desisyon sa kinabuhi nga mahimo ana? Kon parehas ang kahimtang sa atong mga nagtrabaho sa abrod? Kon walay kahayag nga makita sa mga tawong ingon niini og kahimtang 350 ka adlaw sa matag tuig (walay kuwentada ang mga pista, birthday, kasal, ug mga party sa Pasko ug Bag-ong Tuig), unsay desisyon niya kon moabot na ang eleksiyon?
Duha ray rason kuno kon nganong ingon sa wala tay panimuot kon gahimo tag desisyon. Una, wala ta kasabot kon unsay atong gidesisyonan. Ikaduha, bisan nakasabot pa ta basta saaran tag kaayohan, sige. Dinhi gaagi ang mga desisyon sa krimen, korapsiyon ug droga. Pero kini morag dili lang tinuod alang natong mga Pilipino. Ang tawo man god, kon dili klaro ang gibarogang prinsipyo ug pagtuo, modesisyon gyod pabor sa kalibotanong katagbawan. Kon ingon ini man god way klarong utlanan ang kon unsay sakto ug daotan. Mao tingali nga matingala ta nga mga dagko na man untag kahibalo ang mga tawo, lawom man gihapon kaayog bolsa.
Maong paminaw nako, isip Pilipino, dili lang gani kagutom, kasuko, kamingaw ug kahago ang makapahiwi sa atong mga hunahuna ug desisyon. Lakip na kalipay, labi na kon nakabentaha tas silingan, kalami (kay gapangitaon nato ang katagbawan), ug kalamposan labi nag mahimong gamhanan. nga puydeng ipanghambog sab sa mga silingan. Diha man god usahay ang katagbawan, no? Hehehe.
Ayy, buot lang nako ipasabot nga tinuod man o dili ang kakulangon sa bugas sa nasod, nganong mag-iyagak ta? Wala ba diay ta kailag kamote, kulo, saging, binggala, lutya ug uban pa? Tinuod angay tang moreklamo nganong naingon ini ta, apan gutom ta, suko, gimingaw ug gikapoy, mas hiwi atong utok kaysa mga tawong nagtuyo og hiwi sa ilang mga utok. Maong kon unsay sarang mahimo karon, bisan gani sa unsang panahon, angay himoon basta sa maong paghimo dili nato ikabaligya atong kalag ug dili ta makasugnod sa kakulangong gibati sa atong silingan.
Kon magpadayon tang ingon niini, gawas nga kita ray magpabiling tarong, atong mga silingan mga buang, wala na gyoy mahimo atong sumusunod bisan pa kon alang kanila atong tanang paningkamot. Gawas pod nga dili kini makahupay sa atong gibating kagutom, kasuko, kamingaw, ug kakapoy. Sa true lang gyod. Hehehe.—
Ayy, Buot Lang Nako Ipasabot Nga Tinuod Man O Dili Ang Kakulangon Sa Bugas Sa Nasod, Nganong Mag-Iyagak Ta? Wala Ba Diay Ta Kailag Kamote, Kulo, Saging, Binggala, Lutya Ug Uban Pa?