Ang Bugti sa Sakripisyo

ANG bulan sa Abril, sagad mao ang bulan nga gitakda aron masuta ang bunga sulod sa napulo ka bulan nga pagpaningkamot sulod sa tulunghaan. Bulahan ang miagwanta sa pagmatag sayo matag buntag aron manikaysikay alang sa pag-andam sa pag-eskuyla. Lakip na pod ang miagwanta sa pagbaktas og pipila ka kilometro aron maabot lang nga dili mauwahi sa tulunghaan. Tinuod nga dili makarelate kamong tanan nga akong magbabasa niining akong kolum kon kamo motungha nga magsakay og dyip padulong sa inyong eskuylahan. Apan sa kinabuhi sa among mga tinunan nga taga isla ug mga lumulupyo sa halayong kabukiran, ordinaryo na lamang sa matag adlaw nga panginabuhi ang paggahin og igong kusog alang sa pagbaktas makaabot lamang sa ilang padulngan puyra lang sa mga arangan nga makaapord pagpahatod og motorsiklo. Sa mga tiyan nga naghilab samtang nagsubay sa dalan paingon sa ilang kaugmaon, nag-antos sa panahon sa recess samtang gitagamtam ang alimyon sa bawon o snacks sa iyang mga klasmeyt, bulahan nga pagtapos. Sa mga nagpulaw aron mahimo ug mahuman ang mga assignment ug project samtang kinasingkasing ang pagpaminaw ug pagkat-on, kaninyo akong dakong pagyukbo.

Kining akong kolum, akong ipahinungod sa mga mogradwar alang sa tuig-tingtungha 2019-2020. Akong dakong pagpahalipay human sa katuigan sa paggugol og singot ug dugo. Sa kataposan, nasangko na gayod ninyo ang pungkay sa inyong mga pangandoy. Alang sa mga junior high school, napulo ka bulan na sab ang napupos, laing ang-ang na sab sa hagdanan paingon sa bungtod sa kalamposan. Alang sa mga grade 10 nga moabante sa senior high school, hinaot nga ang inyong kinabuhi sulod sa upat ka tuig puno sa kahulogan diin napensar na gayod ninyo kon unsa nga academic track ang sundon segun sa pinitik sa inyong dughan. Ug sa mga senior high school nga naumol ang ilang kabatid sa academic track nga ilang gipili, hinaot nga nahimong mabulokon ang inyong kinabuhi sulod sa K-12 curriculum ug mamahimo kini ninyong sumbanan sa sunod na unya nga mga lakang sa inyong pangandoy sa kinabuhi.

Apan sayop sad kon ang pahinungdan ko lamang mao ang mga tinun-an nga mogradwar ug tiunay nga nagmahal sa kaalam ug pagtuon sa pagtapos niining kasamtangang tuig-tingtungha. Kay kon reyalidad lamang ang atong tamdan, 60% lamang, o mas ubos pa sa akong banabana, ang nagmatinumanon sa responsabilidad isip usa ka estudyante.

Ilakip ko sa akong pahinungod (sama sa pagdagkot sa kalag matag Kalagkalag) ang mga tinun-an nga nahisalaag.

Oo, mora na seguro og plaka nga guba ang kanunay kong pagbatbat niining klaseha sa mga tinun-an. Apan dili kami bakakon nga mga magtutudlo. Saksi kami sa matag tinun-an nga mihagok sa klase tungod sa binuntagay nga facebook ug duwa og Mobile Legends, mag- cutting classes kay magduwa sa

kompyuteran; ug ang uban lutaw ug napugos pagtungha kay lagi membro sa 4Ps.

Angay ra gayod seguro ihikyad ang tanan aron bantaaw ug balanse ang mga kamatuoran nga akong isibya. Kay kon may kalamposan, aduna say mga kapakyasan. Niining pagtapos sa tuig, tataw nga adunay manggradwar nga dili sa ilang kaugalingong singot. Aduna say wala makalampos ug nangapakyas tungod sa kasamtangan nga kahimtang sa kinabuhi diin dili makasustener sa pagtungha. Aduna say nangundang na lang gayod kay walay suporta gumikan sa ilang mga ama-ama o ina-ina. Ug adunay miundang kay wala lang gayoy interes sa ilang pagtuon. Nunot sa mga kapakyasan ang mga ginikanan nga nangahisagmuyo bisan pa sa ilang paggiya alang sa kaayohan sa ilang mga anak.

Sama na lamang kang Susan (dili niya tinuod nga ngalan). Sa pagsugod pa lamang sa klase, maayo pa kaayo ang gipakita nga taras. Apan sa hinay-hinay, nausab siya dihang nagsugod nag kuyog-kuyog sa barkada. Nahikugang na lang ko, usa ka Sabado niana, nga hisugatan ko ang iyang inahan ug amahan sayo pa sa buntag. Nagkabuang na diay sila og pinangita kang Susan kon hain na kay wala na man mahiuli sa milabayng Biyernes sa hapon. Kuno, nakit-an sa mga ig-agaw nga miuban pagsakay sa motor kuyog ang duha ka lalaki. Hilabihan ang paglibot sa iyang mga ginikanan sa matag barangay. Ug unya, napalgan ra siya sa balay sa iyang trato. Laliman ba ka nga 13 anyos pa lamang siya apan ing-ana na ang pagrebelde niya sa iyang ginikanan?

Dili matukib ang kabalaka sa mga mata sa iyang ginikanan. Bisan tuod adunay pinansiyal nga pagkuwang ang iyang mga ginikanan sa pagpadako nila kang Susan apan nakita ko nga tiunay ang ilang paggiya kaniya.

Kon may miting nga ipatawag, ang iyang inahan magkagidlay intawon sa pagguyod sa tulo ka gagmay pa niyang manghod. Ikaw nga magsud-ong, labaw pa sa gipug-an og lemonsito ang imong dughan sa kahapdos. Mihinabi ang iyang inahan sa dihang gi- home visit si

Susan sa iyang adviser nga gikauwaw kuno siya sa iyang anak sa dihang namunit siya og dahon sa lumboy sa gawas sa eskuylahan aron ibuwad ug ilang ikabaligya ug nag- loan pa pod intawon sa paybsiks aron ikapanindot sa ilang balay alang sa iyang dalagang anak.

Tiaw mo kana? Ing-ani nga klase ba ang bugti sa ilang mga sakripisyo?

Ug di pod ta malimot sa kahimtang ni Mark (gikan sa ikaduhang gula sa kolum nga akong nahisgotan), ang usa ka bata nga may problema sa pagbasa nga biniyaan sa iyang inahan sa dihang unom pa siya ka bulan ug ang amahan nga naminyo sa lain. Nagtuo ko nga dako kog mahimo sa iyang kinabuhi. Apan dako kong sayop. Wala na siya magsudlanan sa klase ug ang oras nga akong gigahin aron unta matabangan siya, nakawang lamang kay magsige diay siyag taksi ug mag- cutting classes.

Dili gayod diay tanang pagtapos malipayon. Malipayon lamang kini niadtong segurado na nga makagradweyt o nakapasar sa tulunghaan. Kini dako na nga ganti sa ilang mga ginikanan. Apan, sa kahimtang sa mga napakyas tungod sa ilang mga kabubut-on, labing dako nga kasub-anan sa kabahin sa mga ginikanan.

Apan layo ra sa katunga ang ilang gibati sa among gibati isip mga magtutudlo nga daw gitakloban sa kalibotan.

Ang ubang pagtapos bunga sa panglimbasog ug kakugi. Apan matag pagtapos aduna say kalamposan ug kapakyasan. —

Dili gayod diay tanang pagtapos malipayon. Malipayon lamang kini niadtong segurado na nga makagradweyt o nakapasar sa tulunghaan…