Hawod Nga Kawatan
(Unang Bahin) (Napatik sa Bisaya, Mayo 27, 1940)
NABATASAN sa unang mga adlaw sa mga ginikanan ang pagpalakaw sa ilang mga anak kon silang mga ginikanan walay katigayonan nga ikabilin. Ang tuyo mao nga basin da og ang mga anak makakaplag og kapalaran nga makapabulahan kanila.
May usa ka magtiayon nga may tulo ka anak-lalaki. Usa niana ka adlaw, miingon ang amahan sa iyang mga anak:
“Naglibog ang akong ulo unsaon ko paghatag kaninyog higayon nga kamo makapangita sa kinaugalingon aron, kon mamatay na ako, makabuhi kamo sa inyong tagsa-tagsa ka banay. Busa isugyot ko nga manglakaw kamo sa bisan asa ug mangitag kabuhian nga makita ninyong labi ninyong hiangayan.”
Ang mga bata, sa pagkadungog sa maong mga pulong, tungod kay naghinam-hinam usab sila sa paglakat, nadasig. Ug busa giubanan sila sa ilang amahan hangtod sa pag-abot nila sa usa ka kinasang-an sa tulo ka dalan. Ang tulo ka bata mingangkon sa dalan nga ilang subayon, ug human sila panalangini sa ilang amahan, kini mipauli.
Unsay gidangatan sa duha ka magulang, wala hisayri. Apan ang kamanghoran layo kaayog gilaktan hangtod nga miabot siya sa bagang kakahoyan diin hiabtan siya og usa ka dakong unos. Mihuros sa hilabihang kakusog ang hangin ug mibundak ang kusog nga ulan nga halos na mabuka ang iyang mga mata. Nag-anam nag kangitngit, apan mipadayon siya paglakaw, ug gumikan tingali sa kaluoy sa anghel niyang magbalantay, midangat siya sa usa ka dakong balay nga may suga diin may tigulang nga nag-atiman sa panimalay.
“Maayong gabii, Nanay,” matod sa bata nga mitawag og ‘nanay’ sa tigulang. Kini mitubag sa katahoran, apan daw wala magpakitag paghangop kun pag-abiabi.
“Hilabihan kangil-ad sa panahon sa gawas,” matod sa bata. “Oo, tinuod, kusog kaayo ang hangin ug ulan,” mao ray tubag sa tigulang-babaye.
“Mahimo ba nga anhi ako matulog hangtod sa kabuntagon?”
“Dili maayo alang kanimo ang pagkatulog dinhi kay inigabot sa mga tawong nagpuyo dinhi, patyon ikaw ug ako.”
“Kay unsa bang mga tawhana ang nanagpuyo dinhi?”
“Mga kawatan ug mga tulisan. Gikawat ako nila sa gamay pa ako, ug karon nagalagad ako kanila,” tubag sa tigulang.
Apan ang bata wala mopakitag kahadlok, mipakitubod hinuon nga adto lamang gayod matulog.
Sa pag-abot na sa mga kawatan, wala dangtig dugay, mipahibalo dayon ang tigulang kanila nga may mihangyo pagkatulog didto sa ilang balay.
“May kuwarta ba kaha kana?” Nangutana ang usa sa mga kawatan.
“Wala ako magtuo nga aduna kanay kuwarta. Libod-suroy lamang kana nga gidagsa nganhi.”
Ang bata wala makatulog, nagpamati lamang sa mga sulti-sulti sa tigulang-babaye ug sa mga kawatan. Sa human na makasaysay ang tigulang sa kahimtang sa bata, naghunghongay ang mga kawatan. Nagsabot sila kon patyon ba nila kun unsaon ang bata. Niining higayona, ang bata mibangon, misulti sa mga kawatan nga buot siyang mangalagad didto kanila kon gikinahanglan nila ang iyang pag-alagad.
“Kon ikaw aduna sa hunahuna sa pagsunod sa among pangita, dawaton ikaw namong sulugoon,” matod sa pangulo sa mga kawatan.
“Bisan unsa nga hisapian ko, akong buhaton, kay sa akong paglakaw gihatagan akog kagawasan sa akong amahan sa pagpili sa pangita nga labi kong hiangayan,” matod sa bata.
“Aduna ka bay hunahuna sa pagpangawat?” misukna ang mga kawatan.
“Oo,” mitubag ang bata sa dakong tingog kay gipakaingon niya nga ang pagpangawat masayon kaayong buhat.
Ang mga kawatan nasayod nga dili layo sa ilang gipuy-an may tawong adunay tulo ka asno, usa niini dad-on sa lungsod aron ibaligya. Gisultihan nila ang bata nga kon makawat niya ang asno nga walay kasayoran ang tawo, kuhaon siya nila nga ilang sulugoon.
Busa ang bata mituman sa kondisyon sa mga kawatan. Gidala niya ang usa ka sapin nga may hibilyang plata nga iyang nakit-an sa silong sa balay. Gibutang kini niya sa dalan nga agianan sa tawong magdalag asno, unya mitago siya sa kasagbotan.
Sa pag-abot na sa tawong nagdalag asno, nakurat siya sa pagkakita niya sa sapin nga may hibilyang plata. Matod niya sa iyang kaugalingon nga maanindot kadtong sapina ug kon hikit-an lang niya ang pares niadto, dad-on niya sa ilang balay ug ipasul-ob sa iyang asawa, nga malipayon gayod modawat niining talagsaong gasa. Kay ang tawo may asawang bagutbotan kaayo nga magpunay lamag away sa iyang bana. Kini sa hinunahuna niya nga dili magpulos ang usa ka sapin kon walay pares, mipadayon lamang paglakaw, biniyaan ang sapin sa dalan.
Sa layo nag diyotay ang tawong nagguyod sa asno, ang bata migula gikan didto sa iyang gitagoan, gikuha ang sapin, miagi sa kakahoyan aron pag-una sa tawo. Didto sa unahan nga agianan gihapon sa tawong nagguyod sa asno, gibutang niya ang mao gihapong sapin. (PADAYONON)
Buot sa bata nga mahiuyon sa kagustohan sa mga kawatan…