Buklat/Mulat
PINAKAMAGANDANG eksena sa bagong picture book na Si Doctor Li at ang Nakakoronang Virus (Undercats and Lampara, 2020) nina Francesca Cavallo at Claudia Flandoli (ilustrador) ang boluntaryong pagkukuwento ng isang matandang babae sa mga bata. Dahil sa physical distancing, nanatili lamang siya sa kaniyang silid habang malakas na binabasa ang isang kuwento upang marinig ng kaniyang mga kapitbahay. Pansamantalang nakalimutan ng mga bata ang kanilang kalagayan sa isolation o quarantine. Naaliw sila sa magagandang salita at mapaglarong imahinasyon ng kuwentong ibinahagi. Naibigan ko ang eksenang ito sa isang siyudad sa Estados Unidos dahil maging sa Pilipinas, naging bukal ng aliwan ang pagkukuwento sa panahon ng COVID-19.Nagsara ang mga paaralan at aklatan. Sa Pilipinas, isang tao lamang ang maaaring lumabas ng bahay upang bumili ng pagkain at gamot. Noong naideklara ang pandemya at ipinatupad ang kuwarentena, hindi pinahintulutang lumabas ang mga bata at iba pang bulnerableng miyembro ng pamilya gaya ng matatanda at may sakit.
Malaki ang naging pagbabago ng lipunan. Tumahimik ang mga mall at restoran. Naulila sa tinig ng mga bata ang mga palaruan at parke. Maraming tradisyon ang hindi naisagawa at naipagdiwang tulad ng visita iglesia, pabasa, santakrusan, salubong, piyesta, at undas. Pansamantalang tumamlay ang kultural na buhay ng ating lipunan.
Ngunit hindi nagpadaig sa coronavirus ang panitikan at pagkamalikhain. Upang malutas ang pagkabagot ng mga bata sa kani-kanilang tahanan, nauso ang online storytelling sa iba’t ibang social media gaya ng Facebook, Instagram, at YouTube.
Nasa tradisyonal na anyo ang storytelling ni Alexine Parreño, kasama ng kaniyang anak na si Adriana. Pinamagatang “Merienda Tales” ang kanilang programang online na matutunghayan sa Facebook tuwing alas-kuwatro ng hapon. Mainam na proyekto ito ni Parreño, na may-ari ng Pumplepie Books & Happiness, isang online bookstore ng mga piling aklat pambata sa Pilipinas. Sa aking panonood ng kanilang storytelling, may pakiramdam akong binabasahan ng aking nanay bago o pagkatapos magmeryenda. Hindi lamang binabasa ni Alexine ang nakasulat sa aklat, ipinapaliwanag din niya ang ilang salita at detalye ng kuwento. Itinuturo rin ang mga bahagi ng ilustrasyon na sa palagay niya’y mahalaga at mahusay na interpretasyon ng naratibo. Maririnig sa background ang tugon at dagdag na paliwang ng kaniyang anak. Naipamalas dito ang interaktibong pagbabasa sa mga aklat pambata. Dapat pamarisan ng mga magulang ang pagsisikap na ito upang lumago ang imahinasyon ng kanilang mga anak habang nasa loob lamang ng tahanan.
Kapuri-puri din ng inisyatiba ng Vibal Group upang makapagbahagi ng mga aklat pambata sa pamamagitan ng iba’t ibang anyo ng kuwentuhan. Mayroon silang mga live online storytelling session tampok ang mga batikang storyteller sa bansa tulad nina Melanie “Ate Melai” Ramirez, Rich Rodriguez, at Melody Remorca. Hindi lamang sila nagkukuwento mula sa mayamang koleksiyon ng Chikiting Books, mayroon pang inihandang malikhaing gawain ang bawat storyteller upang isagawa ng mga batang tagapakinig.
Bukod sa live storytelling, naghanda rin ang Vibal Group ng matataas na kalidad na animation at malikhaing storytelling na ipinapalabas sa kanilang Facebook page at naka-upload sa kanilang YouTube Channel. Gagamitin din ang mga video sa ibang rehiyonal na channel para sa remote learning ng mga bata. Ang aking aklat na Mahal na Mga Frontliner (ilustrasyon ni Jan Rex B. Casiroman), na espesyal na ipinasulat sa akin ng Chikiting Books ng Vibal bilang pagkilala sa kadakilaan ng ating mga bayaning pangkalusugan sa panahon ng pandemya, ay umabot ng mahigit 57,000 views sa FB at 6,800 views naman sa VibalTV sa YouTube. Ang nasabing aklat ay libre ding mababasa at madodownload. Lumikha rin sila ng simpleng animation sa aking mga aklat pambata tulad ng Ang Musika ng mga Kuliglig (23,000 views), Ang Kahon ng Pabaon (26,000 views), at Si Lakambakod at ang mga Diwata ng Hardin (29,000 views). Hanggang ngayon, mahahanap at magagamit ang mga videong nabanggit bilang pantulong sa pag-aaral ng mga bata o kaya’y isang paraan upang aliwin ang mga bata.
Dapat ding kilalanin ang ambag ng pamunuan, guro,
ilustrador, at tagapagsalaysay ng mga naaning aklat sa National Competition on Storybook Writing ng DepEd. Sa kanilang mga naaning manuskrito sa loob ng tatlong taon, nakalikha sila ng mga video ng pagkukuwento sa iba’t ibang pormat—multimedia presentation, audiobook narration, at storytelling. Ang mga ibinahaging aklat ay may gold seal of standard. Ibig sabihin, ang mga ito ay napili mula sa mahuhusay na manlilikha sa iba’t ibang lalawigan at rehiyon ng bansa. Proyekto ito ng mga guro sa mga pampublikong paaralan sa panahon ng pandemya. Sangayon nga sa kanilang FB page, “We are giving teachers the platform to showcase their talents in writing, illustrating, and creatively telling stories. We give teachers inspiration, because we believe that inspired teachers tell inspiring stories.”
Katulad din ng proyekto ng DepEd ang mga sesyon ng Storytelling Sundays ng Pinoy Kids Read Pinoy Books, Save the Children Philippines, Storybook Org PH, National Library of the Philippines, at iba pang organisasyong may malasakit sa mga batang mag-aaral. Iisa ang kanilang hangarin na makapag-alay ng kuwento sa mga bata.
Maraming kritiko ang nagsasabi na ang panahon ng pandemya ay “panahon na hindi bumubuklat ng aklat.” Totoo naman ito dahil delikado ang pumunta sa bookstore upang bumili ng mga bagong aklat at maraming proyekto sa paglalathala ang naantala dulot ng pandemya. Kinatatakutan ang mga bagay mula sa labas at baka may taglay itong virus na magdudulot ng impeksiyon sa kapwa. Ngunit napatunayan ng mga manlilikha ng aklat at tagapagsalaysay na mareremedyuhan ang kakulangang ito sa pamamagitan ng storytelling. Isinantabi muna ang magiging epekto nito sa royalty at pagbebenta ng aklat dahil mahigpit ang pangangailangan sa panitikang makapagpapalago ng haraya.
Sa pamamagitan ng pagsasalaysay, naipararating sa mga bata na hindi sila nag-iisa. May mga handang tumulong sa kanila sa pamamagitan ng malikhaing kuwento at gawain. Kahit sarado ang mga paaralan, lunan ng pagkatuto ang kanilang mga tahanan. Kapuri-puring nagbukas ang mga palimbagan hindi lamang para magbenta kundi maging aklatan. At dahil dito, sa panahon ng panganib, lumalawak ang maliit na mundo ng mga bata. Mangyari pa, muling napatunayan sa panahong ito ang halaga ng mga aklat, maikukumpara sa mga pangunahing pangangailangan tulad ng masustansiyang pagkain at ligtas na daigdig.
May kapangyarihang maghilom ang panitikan. Sana’y mapakinabangan natin ang kuwento at aklat ngayong panahong mapanghamon.