Indi kinahanglan ang Cha-cha – SC Justice

UNDERSTANDABLE ang lihok sang Senado sa pag-amendar sang ginapatihan nila nga istrikto nga “economic provisions” sang 1987 Constitution agud makaakomodar sang dugang nga direkta nga pamuhunan halin sa luas (Foreign Direct Investment – FDI) nga makabulig sa pagpasanyog sang aton kabuhian (ekonomiya).

Gin-updan man ini sang Kamara ( House of Representatives) sa Resolution of Both Houses (RBH) No. 6, pagkatapos nga ginsikway nila ang ma-anomaliya nga People’s Initiative nga ginpangunahan sang pila ka kongresista sadtong Enero 2024.

Ginatudlo nila ang 1 9 8 7 Constitution nga naga-limite sang pagsulod sang foreign investment nga indi maglapaw sa 40%, samtang dapat 60% gid ang iya sang Filipino investors.

Daku gid man ini nga rason agud mag-atras ang pila ka FDI investors. Natural lang sa investors, labi na gid kon daku gid ang ila investment, ang luyag mag-angkon sang “controlling position” sa kompaniya. Indi nila mahimo ini kon minority investors lang sila kag gaduha- duha sang ikasarang sang Filipino investors kag workforce sa pagpalakat sang negosyo.

Nonetheless, sa pila ka mga FDI investors nga may minority investments (40% and below), okey lang ina kon makita nila nga may ikasarang gid man ang mga Filipino sa pagpalakat sang negosyo kag tungod man sa nagaluntad nga “good investment climate” sa aspeto sang peace and order, proteksyon sang ila minority investments, kag iban pa nga mainakupon nga pagsulundan sa pungsod. Amo gani nga may pila man ka FDI investors diri sa pungsod!

***

Sa pagpati sang Kongreso, ang pagpaluag sang pagsulod sang FDI sa Filipinas makahatag gid ini sang dugang nga kaayuhan sa pungsod.

Katulad sang dugang nga palamugnan ( employment) , mga critical infrastructure nga makapahulag sing maayo sang lakat sang negosyo kag public services (for public leisure and convenience) nga makapasanyog sang kita sang pungsod sa kabilugan ( Gross Domestic Product), kag pagsangkad sang edukasyon, scientific kag technological knowhow, samtang nagaamlig man sang aton securidad kag national interests sa kabug-usan.

In fact, sunu sa nakita nila, mas madasig gali ang pagsanyog sang ekonomiya sang mga pungsod diri mismo sa aton rehiyon sa Southeast Asia tungod sa madasig nga pagsulod sang FDI sa ila.

Nanotaran nila ang madasig nga pag-asenso, por ejemplo, sang Singapore kag Vietnam tungod sa pagtaas sang pagsulod sang FDI sa ila mga pungsod, samtang nagakawigit na kita sa ila tungod wigit man kita sa pagsulod sang mga FDI sa aton pungsod.

Ikumparar lang sa Vietnam, sunu mismo kay Senate President Zubiri, daku gid ang pag-asenso sini tungod sa pagsulod sang madamo kag dalagku nga FDI. Sadtong 2022 ang nakasulod sa aton pungsod nga FDI mga $ 6B lang samtang $ 36B gid sa Vietnam nga karon larawan sang daku nga pag-asenso ang ila ekonomiya.

***

Apang kinahanglan gid bala naton nga ma- amendar ang economic provisions sang 1987 Constitution agud mapaluag- luag ang pagsulod sang foreign business sa pungsod, partikular ang FDI diri agud mapasanyog man ang aton ekonomiya?

“Indi!” sunu kay retired Supreme Court Justice Antonio Carpio.

Sunu sa kay Carpio, mismo sa hearing sang Senate Committee on Constitutional Amendments and Revision of Codes, kulang lang sing ihibalo kag paghangop ang aton mga lideres nasyonal sa kasangkad na sang foreign ownership sa negosyo (business) sang pungsod sa idalom sang aton mga kasuguan.

By the way, indi ayhan nagapaaboabo lang ining mga lead petitioners sa House of Reps. nga ang matuod nga plano sa People’s Initiative amo ang ligwaton gid ang organisasyon sang gobyerno agud mapabaskug kag mapabilin ang ila gahum sa gobyerno?

In fact, sa idalom na sang aton kasuguan ang 100% ownership sang

madamo nga foreign business sadto pa, siling ni Carpio – ang power generation sa coal, oil kag gas plants; ang pila ka industrial undertakings nga na- define kag na- reclassify na halin sa “public utility” ( kinahanglanon gid sang mga pumuluyo), nga wala ma- define sa 1987 Constitution sa idalom sang Section 11, Article XII, apang na- define na sa idalom sang RA 11569 kag na-reclassify b i l a n g “p u b l i c s e r v i c e s ” ( f or public c onven i ence, in general) agud matugutan sang 100% foreign ownership sa telecommunications, air, sea, and land transportation except public utility vehicles and airports; local banks ( RA 106421); legal trade (RA 8762) katulad sang retail t rade, although subject sa minimum capital requirements; kag generation of renewable energy – solar and wind – sa idalom sang Dept. of Energy circular.

Kon manubo ang FDI sang Filipinas, paathag ni Carpio, indi, therefore, mabasol ini sa 1987 Constitution, kundi sa i ban nga rason, katulad sang “high cost of power, bureaucratic regulation, kag inadequate infrastructure”.

Madugang man naton diri ang “corruption” sa gobyerno nga mataas kaayo ang grado sa international transparency survey./