’55 Days at Peking’ sa South China Sea

MAY NADUMDUMAN naman ang abyan ta nga si Pedro nga daw baslay nga nagpukaw sang aton nagapahuway-huway anay nga paghuna-huna.

Angot ini sa padayon nga pangbully sa Filipinas sang China sa aton kinamatarong sa South China Sea, partikular sa legal sovereignty rights naton sa 200- nautical mile nga Exclusive Economic Zone (EEZ) dira, nga West Philippine Sea na ang pagtawag sang madamo sinang bahin nga ina sang SCS.

Gin-award ini sa aton sang UN Convention on the Law of the Sea ( UNCLOS) nga ang kasubong nga kinamatarong gin-award man sini sa sobra 90 pa ka pungsod nga myembro sini.

In fact, ginpapag- on pa ining aton legal sovereignty sa EEZ sang International Court of Arbitration sa ruling sini sadtong 2016 sa aton kaso kontra China tungod sang kibut kag pilit, kag illegal, nga pag-okupar sang iya People’s Liberation Army sang Scarborough Shoal sa sulod mismo sang aton EEZ.

Dapat respetuhon tani sang China ining ruling sang international tribune nga sa aton poder na ining EEZ sa South China Sea kay myembro man ini sang UNCLOS katulad sang Filipinas kag sang sobra 90 pa ka myembro sini.

Apang wala! Sige pa gani ang pagtukod sini sang artificial nga mga isla sa mga kabatuhan nga sulod sang aton EEZ, pangharang sini sa aton mga mangingisda dira, kag ang pagharang man sa paghatag naton sing ayuda sa lugar kon diin may outpost ang Filipinas.

-0-0-0

Ngaa ginahimo ini sang China samtang nadeklarar na gani nga illegal ang pag- okupar sini sang madamo nga isla kag kabatuhan dira sa aton EEZ?

Segurado, pabuang-buang na gid lang ining ginahimo sini tungod isa siya ka superpower nga makaduso sang iya “revisionism policy” sa illegal man ukon indi nga paagi agud mapasanyog ang iya ideologiya, makontrol ang trade route sa SCS, kag ma- solo ang maritime resources diri – rich fishing ground kag daku nga underwater/underground fuel oil resources.

In fact,wala ginakilala sang China ang status quo sang pagpatuman sang internasyonal nga kinamatarong sa Freedom of Navigation sa kalalawran ( high seas) kag kahanginan nga natalana sang UN lapaw sa maritime border nga 12 nautical miles halin sa babybayon sang kada pungsod. Gani, kinahanglan pa mangisug sang US kag iban nga pungsod agud maglabay dira.

***

Balik kita sa pagpadumdum ni Pedro sang conflicto naton sa China sa aton EEZ sa West Philippine Sea.

Siling ni Pedro nga ang nagakatabo subong nga pang-bully sa Filipinas sang China daw amo- amo man ang natabo sadtong 1899 Boxers Rebellion sa China.

Ginpadumdum kita ni Pedro sang mga hitabo nga gin-relive sang pelikula nga “55 Days at Peking”, nga nakita man naton sadtong circa 1963.

Ang mga leading stars diri amo sanday Charleston Heston, Ava Gardner, David Niven, kag iban pa.

Sa panahon nga ato luyag na sang China nga palayason ang mga dumuluong sa ila pungsod agudmalub os kuno angil a pagkinaugalingon (independence). Ang problema ugaling kay luyag nila himuon ini sa papwersa, kag indi paagi sa diplomasya, nga paagi.

In ing mal a inn gatuyu ginpangunahan sang secret society nga Yihequan, nga ang mga myembro Boxers kon tawgon. Nangin masupog ini sila kag may mga instansya gani nga nagapangastigo kag nagapamatay pa sang masumalang nga mga dumuluong. Nagpa-alarma ini sa mga political representatives sang 11 ka pungsod nga nagaluntad sadto sa China.

Ang malain pa gid kay gina-instigar pa ni Emperatris Dowager Tz’u-hsi kag chief adviser nga si Prince Tuan ang mga Boxers sa ila malain nga hingyu kag buluhaton batok sa mga dumuluong sang 11 ka pungsod nga nagapatuman sang ila legal nga buluhaton sa China.

Nag- abot ang tion nga ginsalakay na sang mga Boxers mismo ang international compound kon diin nagatener ang i ning mga political representatives. Sa kadamo sang armado nga Boxers nga nagsalakay sa ila, amat-amat nakita nila ang daw “hopeless” na ang ila sitwasyon sa ila padayon nga pagpakig-away.

Madamo na ang nagakalagas sa ila pwersa, amat-amat naman nagakaubos ang ila supplies – pagkaon kag mga kinahanglan sa pakig-gyera sa mga Boxers. Apang nagpabilin sila nga nagpakig-away tubtub sa 55 ka adlaw nga daw wala na sila sing mahimo.

Salamat ugaling kay nagabot gid man ang reinforcement halin sa walo (8) ka pungsod sa Uropa, lakip na ang mga Hapones nga may legation (gamay nga embassy) man sa China. Nalutos gid man ang mga boxers kag nagyaub si Emperatris Dowager kag nagpa-areglo na lang ini sa natungdan nga mga pungsod nga may legation saChina. kasugpon)/