Anti-distracted Driving Law... Nangrugin! Adu’t naulaw!?

MAYAT no adda baro a linteg ditoy pagilian. Kaawatan nga agtrabtrabaho dagiti mammanday linteg nga intay impatugaw. Ngem guray, kabsat... adun sa met a linteg a pinutarda ti kasla silang ken adda kiwkiwerna? Adu kadagiti linteg a naglinglingetanda a ginastuan met ti pirak dagiti taxpayers ti mayat ti pannakaisaadna. Ngem ti banglesna... adda iti implementasyon ti problema. Linteg nga agpayso ngem kasano nga adda ngipenna no di met maiyemplementar? Saan kadi a sayang ti kuarta ti umili? Agbanag nga awan sirsirbi ti nagdidinnibatianda idiay kongreso. Kayatna a sawen... napartakda nga agaramid iti linteg ngem di met maaramat. Ti lugi – dagiti umili nga agbubuwis. Ehemplo ket ti kontrobersiya ken kabarbaro a linteg – ti AntiDistracted Driving Law a nangrugin ti implementasyonna idi Mayo 18 ita a tawen. No apay a nakunami a kontrobersiya... intay sukimaten, pards:

-o0oTi baro a linteg ket ti Republic Act 10913 wenno ti Anti-Distracted Driving Law para kadagiti amin a priobado ken pang-publiko a behikulo sa sangapagilian. Maipariten babaen iti daytoy a linteg ti agaramat iti cellphone wenno aniaman a klase ti electronic entertainment ken computing devices bayat iti panagmanmaneho. Ngem apay nga adu ti naulaw? Kasano kanon no emergency, maiparit kadi ti agaramat iti celfon? Mabalin, kuna ti LTO. Ngem ipaigidmo pay ti luganmo sakbay nga aramatem ti celfonmo. Inggunamgunam ti LTO a mabalin a maarmat ti celfon no umawagka iti tulong manipud kadagiti otoridad, agreport iti krimen wenno suspetsado a tao, no adda aksidente, kalamidad, bomb threat, terrorist activities, health care ken rescue operations. Ngem kas iti nakunamin itay... ipaigid ti luganmo sakbay nga aramatem ti celfonmo. Maymaysa laeng ti sagudayen ti nasao a linteg: naannayas a panagmaneho ken mayadayoka iti aksidente. Adu ti sumaludo iti dayta nga addang ken linaon ti linteg. Ngem kunada: simmobran sa met ti bagasna? O-A, kuna met ti dadduma. Ta apay? Mariakusina impusipos a narsuod! Ultimo agmaneho iti bisekleta, tricycle, kuliglig, kariton, karitela... ket aminen nga addaan daligna a dumalan iti kalsada... maiparit nga agaramat iti celfon dagiti pilotoda? Grabe! Dayta man ti ukkisantayo a naimbag, pards:

-o0oIti biang dagiti karitela... kabalyo ti agguyod. No nagaramat iti celfon ti kutsero... matiliw gapu ta naglabsing iti RA-10913. Kasano ngarud a tiketan ti otoridad (LTO ken deputized officersda) ti kutsero no saan met a rehistrado ti negosyona a kas met ti tricycle ken bisekleta? Nakarkaro manen iti biang dagiti addaan kuliglig a mannalon a ti nakailatangan ti kuligligna ket agbunag iti irik wenno bagas iti kataltalonan. Sinno ngay ti tiliwem? Saan met a rehistrado dagita a ramit iti LTO? Awan met plakada a makumpiskar. Awan met lisensiya dagita nga operators? Hmmm... amangan ta ti tiliwen ken ibaludda ket ti kabalyo ken nuang? Wenno kumpiskarenda ti kuliglig, bisekleta, tricycle ken kariton? Adda pay nagdamag ditoy siyudad ti Baguio: dagiti kano push-cart boys, (agkarkariton nga agkarkarga iti nateng)..karamanda kadi a matiliw no agaramatda iti celfon? Pudno nga agararamatda tapno makaalada iti kustomerda (dagitay negosyante nga addaan trak wenno kargamento a masapul a bunagen dagiti komboy wenno push-cart boys.) Celfon ti pagnaan ti kumyunikasyonda. Ngem no pawilan ida... kasanon? Kuna met ti linteg: ipaigidda nga umuna dagiti ramitda (kariton, etc) sada makisarita kadagiti kliyenteda. Adda kalintegan ti linteg, saan aya? Kuna met dagiti maseknan: taktak laeng dayta. Dagiti ketdi kriminal ti riputenda tapno limpiyo ti biag! Tsk tsk..pasensiyan, appomi ta itemtimekanmi laeng dagiti umili a nagkamang kadakami. Ngem kuna met dagiti natenneben kadagiti adun a tsitsiburitse iti kagimongan... bay-am dagita a linteg... agingga laeng iti rugi dagita... inton agbaybayag, awanto manen ti sirsirbina. Kasla mamatikami iti kakasta a panirigan, pards. Ngamin arig saanen a mabilang iti ramay ti ima ken saka ti kinaadu dagiti naputar a linteg. Ngem mano kadagitoy ti mapagnumnumarantayo iti agdama? Adun dagiti linteg a natay, nalipatan, nabaybay-an ken saan a naiyemplementar. Naggasgastuantayo dagita. Sayang, saan aya? Sa ita, tunggal adda dagiti ipatugawtayo a mammanday-linteg... natural, agaramidda manen kadagiti baro a linteg. Saan kadi a pagsaysayangantayo laeng iti panawen ken pirak dagita nga addang. In short... no adda linteg, masapul a maipatungpal. Saludsod: apay a saan a maipatpatungpal? Gapu met laeng iti PIRAK?

-o0oBiyernes, May 19, 2017... simmaruno met a naiyemplemntar ti RA 10666 wenno ti Children’s Safety on Motorcycles Act of 2015. Daytoy ket ginamolo idi ni Sen. Sotto ken kongreso agingat nagbalin a linteg. Daytoy ket mangiparparit iti pagiyangkas kadagiti menor de edad wenno ubbing iti motorsiklo. Kas sagudayen ti linteg, maiparit ti agiyangkas iti motorsiklo kadagiti manipud edad a 17 nga agpababa no saan kano a dumanon ti sakana iti foot rest wenno foot peg ti motorsiklo. Ken masapul kano a kaya a rakepen ti maseknan nga ubing ti siket ti agmanmaneho iti motor. He he... medyo simmimplang a sigida ti isyu, pards. Ngamin, kunada: kasanon no ti agmanemaneho ket nalukmeg wenno dakkel ti tianna? Natural a saan a kaya a rakepen ti maysa nga ubing. Maikadua, kasano ngay no ingat-ngato ni motorcycle owner ti foot rest tapno maabot ti saka ti angkasna nga ubing... lusoten iti linteg, saan aya? Tay kuna ti linteg a maiparit ti agiyangkas iti ubing iti sango ti driver ti motorsiklo... kumpurmikami uray pay nakahelmet. Ngem ti adu a saludsod ket ti no mano aya ti mabalin nga iyangkas iti motorsiklo? Adu ngamin ti makitkitatayo nga arig sibubukelen a pamilya ti nakasakay iti nakabasbassit a motorsiklo. Uray kadagiti tricycle, arig pati bubunganna, napnon iti tao ken kargamento. Overloaded la ngaruden, santo pay la ag-celfon ti driver... nalpas ti puli..nalbo ti lubong! Iti panagkitami... adu a ling-et pay ti pasaren ti LTO kontra kadagiti violators. Ngamin, kadagiti laeng siyudad ti instrikto a pakaiyem-emplementaran ti nakuna a linteg. Ngem kadagiti probinsiya, kasla kano met saan a mayem-emplementar.

-o0oKanayonan a saludsod: iti linteg kontra panagaramat celfon ken panagiyangkas kadagiti ubbing iti motorsiklo... umanay ngata ti bilang dagiti otoridad tapno mayemplementar dagita a linteg? Mamatikami nga adda pagnaanna kadagiti siyudad ken dadakkel nga ili. Ngem kadagiti kabangibangna a disso... kasanon? Ti konkreto nga ehemplotayo ket idi adda lintegtayo iti panagaramat iti seatbelt ken helmet... adu dagiti nakalusot nangruna kadagiti probinsiya. Arigna a nagbalin a bulsek ti implementasyon dagita a linteg. Amangan ta kastanto met laeng ti pagtinnagan dagitoy baro a paglintegan kontra celfon ken angkas. Sayang a pirak ken ling-et no kastanto ti tungpalda. Ti nakaam-amak..amangan kano ta umadu dagiti KOTONG-cops gapu iti kinangato kano iti multa. Agmatatayo koma a mangsiim iti pannakaiwayat dagita a paglintegan, kailian. Makibiangtayo iti legal a pamuspusan. Di rumbeng nga agimbubulag ken agintutulengtayo para iti masakbayan. Amen. Adios mi amor, ciao, mabalos! tinue to be eroded due to various factors including intermarriages. This IPs who have not been raised or exposed to the culture will not be able to pass it on to their children. Even so, some literature of our education system and media present a thwarted version of the IP culture. I have been doing my share when we conducted the School of Indigenous Peoples Advocates (SIPA) in those years.

Unlike most of the villages in Mountain Province, the T’boli continues to practice and teach their culture specially their traditions, the attire, the musical instruments in the schools and in the communities. They still weave the T’nalak and teaching the young to do so in their schools of living traditions and in the regular schools like the Catholic Mission. The women do not have a written pattern but they weave based on a mental image of the pattern, thus gaining the title “Dream weavers of Lake Sebu.” We were told however, that some of the designs are kept as family traditions and the family that started it kept it as a trademark. For the labor of producing the T’nalak by cutting, stripping, selection, separating, squeezing, drying, staining and dyeing. Producing the fiber alone takes time, effort and resources uncommon to many. Dyeing process may take a month or so, and weaving a ten meter weave of T’nalak may take over two weeks. After it is woven the T’nalak is smoothened with a cowrie shell. The process also brings out the shiny surface of the woven item. It is hard labor and usually done by the men.

According to one of the researchers, some dream weavers abstain from intimate marital obligations to preserve the sanctity of the design and the finished product. In this way, the traditional culture is interwoven in their enterprising activity. attributes. It makes him/her buoyant in the face of negative situations. As an attitude of the heart, he/she can afford to be kind, pleasant, and gracious before his/her clientele, not because he/ she is required to be such but because it is natural for him/her. When this happens, the value of joyfulness is no longer obligatory because it already formed part of his/her nature. It is the byproduct of his/her life as a person.

The impact of joyfulness is very important to a workplace especially in the public service. It is not only helpful to an individual concerned but also to others within his/her influence. They will keep on giving their best service in the interest of the public and regardless of their situation. Joy and humor becomes the inner drive within them that keeps on pushing them to accomplish their tasks. Against all odds and risks, they will keep on doing what they think is lawful, moral, and right. They are not moved by contrary persuasion of others. They will have a better chance to be awarded as best employees.