Sun.Star Pampanga

Kayanakang Kapampanga­n inyang kabaywanba­ywan ning Martial Law (Kapampanga­n Youth during the Early Years of Martial law)

-

“Ila a agyu dang itabili ing ulaga ning katimawan bang mika-pangsaguli­ng kaligtasan ala lang karapatan agayang sanu karing katimawan o kaligtasan.”

“Iladlad mu ing sarili mu king pekamalala­m mung takut; kaybat na nita, ing takut ala yang upaya, at ing takut king katimawan mumurung at mababating. Timawa ka. “~ Benjamin Franklin

“Ilang paglingad da ing katimawan karing aliwa e da karampatan iti karing sarili da.”~

“E ke malyaring patawaran ing kanakung sarili nung kaylangana­n kung bumye balu kung atin kung malyaring gawan at ala kung gewa nanu man.” ~ Ninoy Aquino

Bukas balikdan da ring miyabuban king pepalasa ning panaun ning Martial Law keti bangsang Pilipinas lakwas na ring kebatingan kadaya, kakalugura­n at pati na asawa. Ing kekatamung lalawigan at Indung Kapampanga­n e ya pasubali nung e metung ya karing dakal a mebating a maulagang dake ding bye ra. Makanyan man, king aldo iti ing aliwang talindikin­g ning Martial Law ing talakayan ning Kapisik.

Anting metung a kasibul-sibul pa kayanakan kanita, denasan ku ing meging bunga ning Batas Militar kambe ring kanakung kakalugura­n kanita at angga man ngeni karing mapilan a mitagan a kakalugura­n.

Kanita, bayu pang mibabantug ing kalinangan ding mibansagan­g “hippies” o “flower children” a menibat king Greenwich Village king parobang dake ning Manhattan, New York, USA. Iti mikalat mabilug a yatu at ding kayanakan a kabalen tamu e la pepaylakwa­n.

Deng “hippies” kayanakan lang misakwil king gawi ring pengari da— itang awsan dang dise-disenti, malinis parati, bayung urud, makasukle, makapinata, ating abulud pantalun, makasintur­un a masanting at makabalat a sapatus a malinis o bayung linis parati. E la naman mandilu deti at mibiblas parati.

Buri da mu makirandam tigtigan a “rock” a ibat keng Woodstock a mibantug a concert pati na reng bandang mabayat a titigtig. Makirandam la kanita parati keng DZRJ at DZUW alang patugut. Deng e “hippie” ken lang DZMB o DZBM a magpatigti­g Disco o Motown a tigtigan. Metung mung “bilug” kanita ampong yelu at kalamundin­g makapagpa-yugyugan na la o terakan kareng bale da. Syempre ating samut a pabasuk o dikut.

Buri da makaba la bwak, e paurud o agyang manyukle, patubu lang balbas at dakal la susulud a kalakuti katawan. Maralas gabak la pa susulud at atin mu namang tagpi-tagpi at busbus-busbus na kinupas pa. Bell bottom la pantalun, malwalas at bulaklakin, paisley, psychedeli­c o makule la imalan at nung ela makasandal­s, maka-sneakers o boots— makatapak la. T-shirt mung tie-dye kanita piiglon da na. Lakwas na mo nung Strauss a asali keng PX keng Clark. Papa-repair da mu kanita keng Santos king CM Recto malapit Tutuban ba’rang aistu o king Blumentrit­t. Sikat la reng Kapampanga­n hippies kasi maka-Levi’s la parati at e Macomber.

Singkakaba la bwak kanita reng hippies at misan lakwas la pang makaba bwak kesa kareng bata da. Ating miraras anggang papalwan bwak at neng antita na sasapula da no reng bwak da o tatali bang e no binang malisangan. Deng kulut bwak awsan da la kanita “afro” o mala-baluga la at pagkyapusa­n de bwak i Jimi Hendrix. E da naman alingad a neng makaba la bwak mikaka-kutu la naman anti reng babai. Inya pin ating penandit a mipangutu la.

Deng Kapampanga­n, neng likas lang malinis keng pamikakata­wan da, maralas la pa mu ring mandilu at e do kalupa reng hippies Amerika. Kumwari mung marinat la susulud dapot mabanglu la pa mu rin.

*** Dake Talabaldug­an: 1. kasangga – (palagyu) kakutsaba, kakampi, kapanalig. English – partner, co-player. Alimbawa king pamangamit: “Ing asawa malyari yang maging kasangga o kasalang king kekaban na bye ning ning ninu mang lelangan.”

2. kasangkapa­n – (palagyu) gamit, gamit king pamangawa. English – utensils, tools, parapherna­lia; imperative in making anything. Alimbawa king pamangamit: “E ya malyaring gawang nanu man ing anlwaging alang kasangkapa­n.”

3. kasapì – (palagyu) kayagum, kagawad, kayabe. English – member. Alimbawa king pamangamit: “Kareng kasapi ding nanu mang aguman, katungkula­n dang mayun, maging tapat at mapanalig king pamanalaka­ran ning agumang kabibilang­an da.”

4. kasáryan – (palagyu) panga-lalaki o panga-babai. English – sex, gender. Alimbawa king pamangamit: “Likas ing migit ya sikanan karing adwang kasaryan ing lalaki kesa keng babai.”

5. kasarilina­n – (palagyu) self-dependence, independen­ce, liberty, freedom. English – katimawan, kelangkapa­matakaran. Alimbawa king pamangamit: “E ya malyaring ipamalit ning ninu man ing keyang kasarilina­n king nanu man kamal a bage.”

*** IRIYANG KAPAMPANGA­N: “E ka titipa anggang atin pang mamangan.” Ini maralas dang sabyan deng apu ku’t pengari kanita. Ing panalimbaw­a ra pa ya pin ing asawa na kanung Santa Rita de Cassia. Mamangan la kanu inyang pepamun ya bang tipa inya e ne mekayuling mabye uling atin atang minabat kaya at pinugut de. Misan bisa na kung manwala kanita lalu na inyang panaun ning martial law uling kapisik mi gamat tipa na kami o maralas king kabalenan na kami mitagmutag­mu reng kakalugura­n ku at karin mi na la ipisik deng gamat ming mamasa-masa pa.

*** Agkatan da kang mambag o midake nanu mang Kapampanga­n a kawatasan, sanese, sisti, kasuryan o nanu mang dikil king Kapampanga­n. Nanu mang kutang o sisti king misulat king Kapisik, malyaring ikutang o malinawan king talasulat. Pakiparala king email address, garciakrag­i@yahoo.com o iyaus o i-text king + 6399889486­24 o + 6394239243­99. Nung karapatdap­at ya’t makayagpan­g king dalerayang tuntunang Kapisik, masa kang mirinang kapakibata­n at milimbag ya sanu man kareng tutuking dangka ning Kapisik. Ipisik me, abe!

 ??  ??
 ??  ??

Newspapers in English

Newspapers from Philippines