Kusang Kelambelwan (Voluntary Ignorance)
“Deng taung alang balu akakwa da ing kabolangan a karampatan karela, dapot ding maisip mipapagkaluban lang galal king kebalwan.”
~ Diparan, Dangka 14: Sunis 18
(Proverbs 14:18)
“Midaralumduman la king karelang pamagsanak at mikakawani la king Dyos Uli ning kelambelwan ati karela pauli ning pamangasyas ding pusu ra.” ~ Episyanu, Dangka 4:18
(Ephesians 4:18)
“Pakikwanan mung apanigaralan ing katutwan kapamilatan ning pamaglapit king talaturung pangdiwa. Mangutang mapakumbaba kaya at miyapse pamanyuyu kaya. Ing kaladwang mekakilala na king sarili malyari yang midake belwan keka uling ikit na na ing katutwan.
At nung apanigaralan mu na pin ing katutwan, abalu mung deng sablang mabibye dake Ku la ngan - - at ing ati lu Kanaku, at Kanaku la.
“Karelang parating susuyu at sasamba Kanaku king pamalsinta, pagkalub Ku karela ing pamisanak nung makananu lang miras Kanaku.
Kapamilatan ning pakalulu Ku karela, Aku, makatuknang karing pusu ra, lalasakan ku kapamilatan ning maslag a sulugi ing dalundum a misapwak king kelambelwan.”
~ Dalit ning Kakataskatasang Panginwan, Dangka 4, Sunis 34-35/ Dangka 10: Sunis 10-11 (Bhagavad Gita, Chapter 4: Verses 34-35/ Chapter 10: Verse 10-11)
*** Mibait tamu ngan king masalang iti a alang belwan ditak man. Ala tamung daralang nanu mang kebyasnan nung e mu ring likas a pangimut anti ing pamangaga’t pamangyak, pamamangan at pamaninum at pamanyinat.
Anggang mapilan bulan kaybat na nita mabibyasa tamung ditak-ditak karing aliwang pangimut. Mipapatiman o mipapakayli ta na, e namu kabud kyak at gakgak. Mabibyasa tamu naming manyad at mantun pamangan kapamilatan ning pamanintun karing susu ding ima tamu bang kareta makapangan tamung gatas.
Kalabas ning pabanwa, byasa ta nang makyalung at kaybat ning pamanyakab, pamangapang at pamagpatala mabibyasa ta nang lumakad agyang mamalebe tamu mu karing dalig at luklukan. Angga na king makapagaral ta na kapamilatan ding pengari tamu king pamagsalitang kapakapurit at bagya-bagya makayagkas ta nang miyayaliwang amanu agya mang gaguti tamu pa.
Karas ning apat o limang banwa papagaral da na katamu keng Nursery, Kindergarten angga na king Elementary school at mabyasa ta na kanitang mamasa, sumulat at mamilang. MagHigh School at mag-Senior High School ta na mu naman angga na king makapag-College ta na.
Karing banwa ning pamagaral tamu ditak-ditak tamung mikakatiwala king sarili tamu at karing belwan a ikwa tamu keng pilang banwang pamagaral at dakal kekatamu, nung e man, laganas, ing maging mapangaya, mayabang o mekad paratut! Bakit? Kasi kareng pipagaralan, lakwas na
ngeni, ing tuturu da kapanaligan king sarili a mipupunta king kaparatutan.
Makakalingwan ing kabakan lub a minye kekatamung belwan sana e mu karing belwan a panglabwad nung e pati na karing belwan king panugali at king panga-maka-Dyos— at kadwa keta— pangamaka-tau o pamaglugud karing sablang lelangan ning Dyos. Nung alang kababan lub, mibakutkut tamu king kelambelwan uling ing kababan lub ing dakilang diling talaturu. Inya pin sana deng bingut asno kabilis mabyasa. Kasi mababa la lub.
King pamandagul da katawan at isip daragul mu naman ing tiwala, misan ditak, misan dakal, king sariling kegiwan king pamanisip at pamangdapat. Pati buntuk daragul inya sa misusubli ing kelambelwan uli nita, uli ning kaparatutan a mitipun pauli namu naman ning labis a kapanwalan king sariling kadakilan.
Akakakalingwan ta na a ing sablang belwan, sikanan, upaya at kadakilan manibatan ngan king Apung Ginu. Nanu man ing belwan, kebyasnan, pibandyan, upaya, kasikatan a atipun tamu— pati na kamaganak
at kakaluguran— karas ning pangapatad tamu inawa mabating na ngan ita. Mibait tamung lubas king segana-gana— mayangu tamu bye lubas mu naman king segana-gana subali mu king susulud tamu king libingan.
O’t pilinan ing kelambelwan pauli ning kaparatutan?
***
Dake Talabaldugan:
1. dalás¹ – (palagyu) bilang ning ukdu, pilang ulit. English – frequency, regularity. Alimbawa king pamangamit: “Nung makananu ing pulandit ning makabang gamat ning orasan, antita mu naman ing dalas ning karug na pusung Son.”
2. dalás² – (palagyu) sasal, samal, dagli, pirapal. English – rapidity, urgency. Alimbawa king pamangamit: “E na ikwa keng dalas ning lakbang nang Eelen ing pamanagal na keng umpisa na ning misa king pisamban kabalenan.”
3. dalaw¹/ dalo¹ – (palagyu) apa, pamanapa. English – act of visiting or calling on. Alimbawa king pamangamit: “Meralas ing dalo da ring talasalpantaya king pisamban inyang dintang ing dakal at dapadapitun a sigwa king bangsa.”
4. dalaw²/dalo² – (palagyu) talapanalo/ talapangdalo, daralo/dinalo pauli ning panagkat. English – visitor, guest. Alimbawa king pamangamit: “Dakal la dalo keng kayaldawan nang Igi agyang e la man masalese mekapanagkat .”
5. dálayday/ dálede – (palagyu) pamanaluras ning danum o nanu mang mabasa, alimbuke, anyud, agus. English – slipping or sliding motion of liquid, flow, stream. Alimbawa king pamangamit: “Masikan dalede ing danum keng sibul inya mangapatuki la reng daralakit agyang atin lang tatalnang tukud panimbang.”
*** PAMANGAPAMPANGAN: Inyang gagamit la pang dase reng Kapampangan, adwa mu ing daraptan da— “lantang” at “lulun.” Kabud bisa na lang matudtud— ilantang da ne ing dase ba’na lang makapagkera kaniti kambe ring ulunan at ulas. Kagising da— ilulun da neng tambing ing dase at tangkapan da na la reng ulunan at ituklip da no reng ulas at kalagan ing kulumbu bang mituklip na mu naman. Deng anak kanita, kabud maragul na la, ilang makatubud king pamaglantang, pamanglulun at pamanangkap karing gamit tudturan.
***
PAMIPALINO: Ing Kapisik magnasa ya at manwalang misubling pasibayu ing lagablab ning legwan ning Kalinangan Kapampangan kapamilatan ding keyang dalit, kawatasan, amlat at miyayaliwang kapaglalangan a misulat king pigmulan at tune kulitan kambe ning dalise at mapagmasabal a pamisip at parasan. Ing panyulat ding pipumpunan yang sukat mataluki at miparangalan kapamilatan ning pamangamit kareti at aliwa ring karing dayu at salungat a paralan dang dela keti Kapampangan. Ing Kapisik ala yang kikilingan a kapanaligan, aguman o ninu man nung e ing Lubusang Katutwan.