Legwan Panglwal at Panglub

“E ka lalawe king keyang aske o king ketasan ing kayang talakad, uling sikwil ke; uling ing Dyos e ne kalupa pamanakit ning tau, uling ing tau lalawe ya king panglwal a aske, dapot ing Ginu lalawe ya king pusu.” ~ Mumunang Aklat nang Samwel, Dangka 16: Sunis 7 (1 Samuel 16:7)

“Lubusan kang malagu, palsintan, at alang dusing king pilubluban mu.”~ Dalit nang Suliman, Dangka 4: Sunis 7 (Song of Solomon 4:7)

“E mu pagnasan ing legwan na king pusu mu, O e mu ya paburen arakap na ka karing talukap nang mata.” ~Diparan , Dangka 6: Sunis 25 (Proverbs 6:25)

“Bulag a Pariseo, mumuna linisan me pa ing lub ning kopa at ing pinggan, bang ing kilub niti luminis ya naman.” ~ Mateo, Dangka 23: Sunis 26 (Matthew 23:2)

“Antimurin, buri ku ding kababaynan igayak da ing sarili da king makatud a piblas, marangal at maingat, e king inikat a bwak at gintu at sula o mangamal a imalan.”~ Mumunang Aklat nang Timoteo, Daklat 2: Sunis

(External and Internal Beauty)

9 (1 Timothy 2:9)

“Sikanan at dangalan ila ing imalan na, at makatiman ya king payntungul,” ~ Diparan, Dangka 3: Sunis 25 (Proverbs 31:25)

“Dapot bustan mung ing makapampan a tau ning pusu, a maki-alang kasambut a panugali ning banayad at taimik a diwa, a maulaga king panakit ning Dyos.” ~Mumunang Aklat nang Pedro, Dangka 3: Sunis 4 (1 Peter 3:4)

“Ing matulang pusu mikaka-masigla yang lupa, dapot nung ing pusu malungkut ya, ing diwa sira ya.” ~ Diparan 15: Sunis 3 (Proverbs 15:13)

***

Neng akakit mung tambing ya pin ing panglwal a legwan o sentingan--ita ing mumuna mung apapansingan at ita ing maging dalerayan mu nung nanu ya gawi, panugali o pangatau ing ninu mang lalawen mu. Bala mu mo ita na ing katutwan. Bala mu mo nung nanu ing akakit mung legwan ning lupa o katawan ya naman ing legwan ning diwa o kaladwa.

Ita ing laganas a pamanatul mu, ika, ila at itamu ngan. Kembage naman, ala kang matang manakit tambing keng pilubluban o laman ning pusu ning ninu man. Inya makananu mung akit ing bage e pa mitulid karing kekang mata?

King dapat migit pa king pamagsalita malyaring akit ing pilubluban uling ing pamagsalita, ing amanu malyaring sangkan-sangkan mu, pamagkumwari mu o makapampan a karokan dayag ning tune panugali.

Arapan ding aliwa, o ding aliwang taung buri mung pamasikatanan, buri mung makaburi keka at buri mung pumuri keka--pane mung mayap at masanting ing papakit mu. Dapot

king arapan ding e mu pakinabangnan--aliwa yang lupa ing papakit mu karela. Makabusaktung. Makasalapung kile. Mangataram mata at migigiligit ipan at mangalgal panga.

Nung kareng aliwa e mu ipakit ita–uling ita ing tune laman ning kekang pilubluban. E malagu ita. Alang bisang manakit. E mu naman buring ipakit. Tatakpan mung mabinit. Lilingad mung alang patugut at buri mu alang makabalu a antita ka.

Ing legwan mu keng pilubluban yang magpalagu keng tune mung aske, king tune mung lupa at ita ing manayun akakit ding ninu man. Ita ing sukat mung iyarap kaninu man--e mu king kekang salamin.

***

Dake Talabaldugan: lingíl (panguri) abala, subsub king gagawan. English - inability to attend to something due to being busy with another matter to attend to. Alimbawa king pamangamit: “Balang aldo lingil ya kareng makisabing mayap ing punbalen uling e la patugut deng makisabing mayap bang makapanyad lang panyaling apangan da.” lingó (palagyu) pamaglingo, pamanambang o pamanabat bang tuparan ing pamalak a pamamate. English - assasination; ambush, treacherous killing. Alimbawa king pamangamit: “Abilang la mu kareng taliri tamu denng deng mengarapat a lingo a e merakap at e miparusann keti mabilug a yatu manibat king ibat.” lingón/lingún¹ (palagyu) lingus, balikid, lawe pabalik. English - act of looking back, literally or figuratively. Alimbawa king pamangamit: “Kabang mamulandit yang mabilis ala yang patugut keng lingun na i Ompong iyang kabud n’yamu mitomba uling mekatakidyangbaktingkengleledalan.”lingón/lingún²(palagyu)balikid anti king balikid o lingun utang lub, amlat o malaut a milabas; paglalawe, pakamal. English - protective esteem, act of looking backward, reminiscing. Alimbawa king pamangamit: “Nung “Abilang e ta kanu byasang lingun keng kekatang penibatan--e ta miras king kekang buring puntalan.” lipak (palagyu) tibak, mengapal a balat pauli ning kakagasgas paulit-ulit ning balat king palad o talampakan. English - callosity; corny growth on palms, soles of feet, bunion. Alimbawa king pamangamit: “Kisna neng lipak a gamat i Lusya keng kakapukpuk keng gagawan nang dalig nung nu la manigaral deng anak na.”

***

SADYANG GAWI DA RENG KAPAMPANGAN

Buga. Batung magaspang a kukunan keng sapa o bitisan ing bunduk. Gagamitan kareng maglipak a talampakan, palad a mengapal pati a keng balat a mengamate sinulad. Kanita balang pipandilwan ating makalele buga. Kasing ulaga ne ing sabun at danum kanita.

Inyang dintang na ing sabun papaya mekalingwan na ya ing buga. Mesambut ya naman keng matwang patola king pamanamalid balat at pampalingat karing mangagaspang at mala-liyang palad at mala-kikil a talampakan.

E da no rugu sikasu deng buga ngeni.

***

PIGAMPA: Ing Kapisik manalig yang misubling pasibayu ing lagablab ning legwan ning Kapampangan kapamilatan ning pamipasigla king keyang Kalinangan— ding keyang dalit, kawatasan, amlat at miyayaliwang kapaglalangan.

PARASAN: Pagnasan na niting ing paralan ning panyulat at sablang dake ning Kalinangan tamu a telukyan ding pipumpunan yang sukat mataluki at miparangalan kapamilatan ning pamangamit kareti at aliwa ring karing dayu at salungat a paralan dang dela keti Kapampangan.

Malyaring sumulat king garciakragi@yahoo.com para karing kutang o munikala.