Sun.Star Pampanga

Sana Milunasan na ing Albug (May the Flooding Be finally solved)

-

“ing danum albug titaspapal­bug na la ding pyalunga’t bage-bage maulaga kanaku mapilang malaut a napun ding panamdam susungab lang malalam- king singtaram ning labasas a pangapata a lalaplap king bakal a pusu masikan la man ding kekang panamdamma­sasaul la pa mu rin king ligaliga lulumud anting atabking bolang a isip tataguyud da la king gilid-ning makasawan a bunduk ning karuga magnabu anting balawe a sasakmal king tetaganing danum albug kakati na-magpagato karing lumang pyalunga’t bage-bage maulaga pa mu rinmapilan­g milabas a kauranding panamdam sasaka na la’t mamagalto-king singpurul ning talibung a pilit mung panglaplap­king litid ning paginakitk­ulembut la man ding kekang panamdam-makasaul la pa mu rin king ligalig a mikakabus anting kaleldo king siku ning panimanman gagalaid da la king gilid-ning makalulang taluktuk ning tula a sasagip anting kulayu a tatabili king tetagan” ~ Miguel Serrano, 08.15.22

***

Lulub na naman ing atab karing mula at kilub ding e abilang a pibale-bale sadya e na mirarasnan king albug kanitang kapat a pamanambak ding manuknanga­n karing sibabale-sadya panatag na la dapot king kasalungsu­ngan maliligali­g na la na naman king ditak-ditak na namang mamakmul a albug karing penagimpan dang bale a mekad magdalang bangungut king e malaut a payntungul. Karing kayanakan da ring makibale, mekipagsap­alaran la karing aliwang bangsa ba’da mung apaltutwan ing karelang tagimpan a mikasarili­ng bale agya man tutung masakit ing mikawani’t miwale karing pakamalan, asawa, anak at matwa nang pengari. Sadya pa pin taldawa lang asikan ding pitatalaka­ran da kanita ding bale ding pipumpunan da kilub ding pilan nang dalan a banwa. Ding karelang sadyang dayatan kanita megi na la ngan ligawan o plasdan at ding mengabait magmula inyang mamakbung ya ing Pinatubu

ala na lang nanu mang panalala karing sadya dang pikakabyay­an ding karelang pipumpunan at pengari. Ginawa na lang paralan bang akabyusan ing albug ding memalen at wa pin, balu da migmasabal la ring manungkula­n kanita, mekad angga man deng ngeni-dapot balamu ata ating kulang king malilyarin­g pamanampat king albug uling ya pa mu rin ing kabilyan ning pamanalbug nung e pasubi nang pasubi ing albug at parakal na lang parakal ding pibale-bale a e na malyaring tuknangan. Makalunus la ring alang salaping panyaling panambak at pagtas karing bale da. Dakal karing memalen ing mamaglipat nang balen at tuknangan pauli niti at lalakwan da na la ring karelang penagimpan kanitang tuknangan da sana kabang-bye. Ala na lang akarapat uling yakmul na na la pibale-bale ning albug at agnan na niti ing pangalumud ding karelang pagasa a singapsing­ap namu king pagal dang pakikawana­ng tagalan ing inawa da. Kaninu la lumapit bang aypasyag ing karelang saingsing? Pekirungut­an da la waring tutwanan ding manungkula­n bang pakibalwan ing karelang gagagang dalung? Mekad penaplus da la gulut o pago at sebyanang-”Mikalunas na keng pamanambak ing albug ngeni at mipayapa na kayu at milako kaligaliga­n, kabalen. Akung balang lumakad. Akung balang magmasabal at lumingap kekayu.” Dapot e mu mekatatlun­g meulit ing pamanambak at e pa mu rin melunasan ing albug, abe. E mu sukat nang misip bayung paralan nung mekatapila­n nang sibuknan ing pamanambak dapot sisiri pa mu rin ing albug at diditak na lang tutu ding bale ding mitatagan a malyaring tuknangan ding kalulung memalen.

Sana yaliwa da na ing paralan. Sana ding kata-katang salaping magagamit king pamanambak sibuknan no mang gamitan king aliwang paralan anti ring “automated flood gates peralanang lwalan-piluban ning albug”, fortified dikes o pesiknanga­n lalung saplad” deng ngeni kabud la mu gabun balas at ditak a batu), “floating villages o gagato pibale-bale” o nanu pa mang aliwa namang paralan a e pa mesibuk karing mengalabas a atlungpulu­mbanwa na. Ing mumunang-diling sukat malyari ya pin ing kapagnasan ding manungkula­n a kalingwan na ing tambak-tambak at sumibuk namang bayung paralan. Sana naman ne po. Sana malunus na la kareng memalen a pakakalulu at pati na ding mabandi mu naman. Sana pin. Sana. ***

Dake Talabaldug­an:

1.milukluk (pangdiwa) mekalukluk, midinang luklukan o tungkulan. English – got seated, someone who secured a seat or position or designatio­n. Alimbawa king pamangamit: “E na na itabili ing upayang tikman na na manibat inyang milukluk ya ing masikampun­g dayung menyakup karing kalulung memalen.”

2.miluklukan (pangdiwa) metung a bage a aluklukan ning ninu man. English – had someone take a seat on a chair or anything one could sit upon. Alimbawa king pamangamit: “Miluklukan ne ing bangkung a yan a gewa nang Irung anlwagi bayu ya pa man mibye king pepagawang tambing nang memayad.”

***

MIKASING-KABALDUGAN­G AMANU TAMU kapurit – mababa ing bilang, dekalan o ulaga. Magagamit maralas karing bage-bage, kapanamdam­an, kimut o dapat.

dirit – mengari kabaldugan king kapurit. Katayang senayan da ring kabalen king libutad Kapampanga­n o mekad angga Tarlak.

ditak – aliwa pang kalupa na kabaldugan ning kapurit dapot magagamit karing sablang dake ning Kapampanga­n.

dimut – lumang katayang kasingkaba­ldugan ning ditak, kapurit o dirit, e na binang magagamit king kasalungsu­ngan. Magagamit king pamanyalit­ang mapakumbab­a.

kadangkal – mapaglaraw­an a amanung mangabaldu­gan mu naming ditak, kapurit, dirit a masusukad kapamilata­n ning dangkal ding taliri.

kakalingki­ngan – mapaglaraw­ang amanung mangabaldu­gan ditak, kapurit o dirit a miyayambin­g king kalingking­an.

kapuling – mapaglaraw­ang amanung mangabaldu­gan ditak, kapurit o dirit a miyayambin­g king butil ding alikabuk.

Salamat pung dakal king pamanangki­lik keng Kapisik at SunStar Pampanga. Malyari ko pung mag-email keng kek’ong talasulat king garciakrag­i@yahoo.com/ mag-text o maus para karing kutang o munikala: 0942-3924-399 o 0945-3795-270.

 ?? ??

Newspapers in English

Newspapers from Philippines