Kawatasan para king Legwan ning Kalikasan
“Ating metudiwa miratuk king bakyung, king dayat ning angin karin luyungluyung;
Ing pagdulapan na palsintan yang metung, payung na ning aldo karin magsal i l ung.
Misna na lang gasgas intud nang miyaklung, dapot tagimpan na e na akwang murung;
King kindat ning munag karin ya dudulung at ing sasaken na kagisi yang bul ung.
Nu la ring mata na kabud ya mu arung? Sangab-sangaban na sampagang malukung. Atin kayang baril a e na mamakbung? Ing timyas na ning berat alang kasingl ant un g!
Iting pengagli da king matwang palumpung, magdili-dili yang binit pamandalung; Ing dimla ning lugud kaya pakayungkung mumurung neng tambing e pa man misulung.
Ing kataimikan a magpabalatung kakambal na kaklak antimo ing bulung.
Sitsit pagulisak kaynge a lalabung lub a lusuk sukal singkasyas ning luyung,” “Diwang Makabakyung”
-Miguel Serrano, Ka-14 ning Setyembri, 2001
“Tigpasan me ing dila ning api Bang e mangaklingan ing balugbug ning lingo kawali.
Pakalwalas me ing karinan king kekang salu at karing dayat na kalagan gapus ing alipan a pusu.
Ngana na… migale kang sagiwang dalit!
Mekad, mekad milibing king pangakalingwan, mayau’t salingalngal ing kananggang mitambunan king impun ning laung apalit.
At mekad, mekad mengaskad mung sikang malugus ya ngan melilyung pangil;
Sagu mu mapungus… anting bulung kapupus ning dimla; Ing pamibungil king kasalang mung labwad matda anting lablab ning sulu king alang patugut a labul ning sigwa.
Tansung kapanaligan merirya’t layun mebugnut king pusyo ning kinupas a gintu, pauli ning kapanwalan niting pangsamantala mu ing kekaban ning pangapampan niti. Inuman mu ing lasung indredus!
Mananu na sanang manikal la pamandalipakpak ding balitang milingad king kamatutwanang migpatibe bina at menalipan naman karing takde ring pigampa
a tinabang lub pauli
ning ketubasang alak makidiwang mataluktuk.
Saplid iking pagi – lalate king bengi at king kapitangan ning kalaraman da.
Bayu pang atagmwang lanam ning uling, laram ning musing… dumine ing asin!
Melangi na kinang ing kabubukadkad Mapamatulus at magsangkan-sangkanan Kasalpantayanan king legwan ning pisak!
Migale kang sagiwang dalit!
Ngana na!”
“DALIT MUNAG”
-Miguel Serrano, Ka-21 ning Abril 2008
“Apat a bulan... manaluntun king sitsat a labwad; Makapanaya ya ing metung o ing kalima nung sakaling sanu man kareng maslag ayapat akmulan ning lau.
Ing sabo batu... tinulas king dungus ning yatu; Sisilab dake talabwat o magpasikan king kusad maging pulandit indat palangyan ya ing ulu.
Panenayan ku... ing panalundumang timan; Malagad nang malilyari.
Daralan na ata ning pamanyawa da, ala nong kasdanan king lumang aske ku.
Kakung mata o ba't mamagus ing lwa?
E wari'ng Ibpa mu - ari de ngan deng sabla?
Iting kaplas gagalgal king salu mu, misubi pignasan mu.
Ing aklis mu e naman alang angga!
Penandit mu - ing aslag datang na ya!
Sablang biga! Sablang uran!
Kabud sigla - yang mamanlag!
Bayung munag tatando na!
“Pamangaynipan king Pamaglakbe”
-Miguel Serrano, Ka-22 ning Abril 2002
***
Deng miyayaliwang bage akakit o amamalitan tamu keng kapaligiran at kalikasan miyayaliwa mu naman ing legwan a mayayakit karela. Ing banwa, deng biga, ing aldo, ing bulan at ding batwin anti lang gayak a asna kasanting pagumasdan. Nung alal lu reti e tamu mipakde karing gagawan tamu. Inya pin paulit-ulit lang naging kalamnan ding kawatasan, dalit at agyang karing aliwang aske ning alit o sining.
Gagawan da la reti deng alagad ning sining a kasangkapan bant'ing upayang apasyag da e mu ing panamdam da nung e pati na deng panamdam da reng aliwa agyang e la watas o talasulat, talagulis o talapaglalang karing aliwang balangkas ning kalinangan.
Sangkap na la ning kakikasan deti at balu ta man o ali, maglarawan la karing panamdaman tamu at ila ring magpasaya karing mata tamu, balugbug, pati na ring aliwang sangkap ning panamdam. Nung ala lu reti makananu namu ing bye st nung alang legwan?
- e naman
***
Dake Talabaldugan minukum – dintang ing aldo ning pamanukum. English: judgment day came. Alimbawa king pamangamit: “Mengabigla la ring sablang mabibye inyang biglang minukum at ing banwa't yatu dinalumdum la.”
***
DIPARAN, KASEBYAN at KABALDUGAN.
Maralas dang sasabyan da reng kabalen ing antini: “Mitas kang aldo!” Kaebyan yang darandaman kareng ortelanu, manasan, at aliwa pang tau kareng balen a e pa binang misaplala inya e da pa akalingwan ing minunang kasebyan antini.
Kabaldugan: Ing mitas kang aldo mangabaldugan a e ka agad migising at mibangun inya masikan na ing aslag ning aldo at e ne mipapampanan kareng bunduk o mangatas a bale, pisamban o aliwa pang gusaling matas a pangagawa. Dakal ing nung mitas kang aldo migising keraklan mitawli ka keng pamangawa kareng dapat mung gawan anti ing pamanyimba, pamagaral o pamanintunan, Dakal a mesayang ing penandit.
***
MIKANLAPIT at MISUGLUNG KABALDUGANG AMANU • balikudkud – nanu mang makapadurut anting alauli at bala sandirit nung lawen mu.
• balikuku – aliwang pangasabi king balikudkud o nanu mang makapadurut anting alauli at bala sandirit nung lawen mu.
• palipit – binang pangabalikudkud o pangabalikuku. • kalikat – bage o tali a makayabtas padurut king nanu mang bage.
• kulutun – bala palipit mu naman oneng madalas maggamit kareng bage malyaring panali o panabtas.
• kutun – anti mu naman keng kulutun, dapot sasaryan iti. • bukut – nanu mang bage bagya mu pangabalikudkud o pangabalikuku.
***
Salamat pung dakal king pamanangkilik keng Kapisik at SunStar Pampanga. Malyari ko pung mag-email keng kek’ong talasulat king muirbiliuqeitpo@gmail.com mag-text o maus para karing kutang o munikala: 0942-3924-399 o 0945-3795270.