Ang Agta
SA lantay ubos sa karaang mangga maghigdaan ang pobre ug dauton nga Karyo Mohon. Sa tanang oras makita siya sa mga mata sa nangaging mga tawo nga nanagpasan og baling ug mga bugsay paingon sa dagat sa buntag ug inigbalik nila sa hapon.
Ingon niini ang kahimtang ni Karyo hangtod kalit gitikwang ang lantay sa usa ka bata nga daling mikatkat ug mitago itaas sa mangga. Gipahimutang ni Karyo ang lantay ug mibalik paghigda. Ang bata nanaog ug gibuhat na usab ang iyang nabuhat ganina. Dinhi nagtuo si Karyo nga nagkinahanglan ang bata og labod sa disiplina. Mikuha siya kiwiskiwis aron ilatigo sa bata.
Apan wa siya biyai sa bata. Abtik hinuon kining mikatkat sa mangga. Ang bata takulahaw lamang midako. Nakapanghilam-os nga way tubig si Karyo. Agta diay.
Mitakli si Karyo sa landong sa punoan sa saging gardaba. Didto gitikwang gihapon ang iyang lantay sa samukan dayong kawala.
“Lain na kini da,” matod niya. Binugha ug plamingko ang giandam ni Karyo. Buntugon niya bisan unsa kining animala aron maangkon niya ang kalinaw.
“Kon mopatay ka, patyon tikaw og una!” bahad ni Karyo. “Kon tawo ka, pakita; kon yawa ka, pahawa! Unsa ka?”
Ang agta nanighawak daw naghulat kuhaan og retrato.
“Patyon gyud ko nimo, ha? Kiniy imo, agta sa mangga!” Gibalitang ni Karyo sa binugha ang agta. Unya gilanit niya ang plamingko gikan sa iyang hawak. “Magbuno ta!”
“Karyo, maayong nakasabot ka nga ako ha- sol gyud kanimo.” Milihay ang itom nga tawo sa hansak ni Karyo. “Tug-anan tikaw, ako ang agta sa lantay.” “Pasayloa ko ha,” matod ni Karyo. “Mabulahan ka da.” Sukad niadtong higayuna sa salabutan, ang lantay gibiyaan ni Karyo sa daplin. Nangguna siya sa daruhan oras-oras ug nananom og mga lagutmon ug mais. Namutol og biyateles ug namugha og igsusugnod aron ibaligya. Midaghan ang iyang mga suki. Midaghan sab iyang sapi.
Daghan ang nagtan-aw nga si Karyo nahimong malipayong agta. Apan siya napagba ug napagtong lang sa naglagiting nga kainit sa adlaw ug mitigson ang lawas uban sa matambok nga pagtubo sa iyang mga tanom.
(KA- TAPUSAN)