Misurender si Ingko Datoy
Hapit na mag-alas onse sa gabii ug nakahukom si Ingko Datoy nga mopauli. Iya nang papahuwayon ang iyang kabayo. Mingaw na sad ang dalan paingon sa merkado. Ning gabhiona inig-abot niya sa iyang balay, kay busog man siya, moinom siyag tulo ka basong bahal aron nindot iyang pagkatulog. Inigka buntag sayo na sab siya mamasada sa iyang tartanilya. Kutsero si Ingko Datoy ug biyudo na. Ang iyang tulo ka anak duna nay ila-ilang pamilya. Tulo ka buok ang tartnilya ni Iingko Datoy. Ang duha iyang gipadala sa iyang mga pagumangkon nga walay klarong trabaho. Siya ang midala sa usa nga guroyon sa buotan niyang kabayo nga si Kumpas. Wala siya maglisod sa iyang kahimtang karon kay nakapundar man siyag kuwarta sa banko. Anha gani niya modagan ang iyang mga anak sa higayon nga magipit sa kuwarta alang sa matrikula sa iyang mga apo.
Karon hinayhinay na lang ang dinagan ni Kumpas. Pagabot ni Ingko Datoy sa eskina Bonifacio may mipara, usa ka batan-ong babaye.
“Noy, ihatod ko sa Tungason bi. Wala na may tartanilya nga mopaingon ngadto. Lawom na man gong gabii. Sugot ka, Noy?” matod sa babaye nga mihangyo kang Ingko Datoy.
Kini si Ingko Datoy may pagka kiat kon bahin na sa babaye, labi na kon batan-on. Guwatsinanggo nga tiguwang. Sa iyang edad nga saysinta, okey gihapon siya kon tsiks nay hisgutan. Duna gani siyay uyab-uyab nga batan-on ug sayod sab siya nga gipangwartahan lang siya.
“Uy, layo man to, Inday!” ni Ingko Datoy. “Mopahuway na ko. Gikapoy na king akong kabayo. Naa ay, gabuwabuwa na gani ang baba ni Kumpas.”
“Sige na god, Noy. Doblehon nako ang akong iplete,” hangyo sa babaye nga morag nagdala og parayeg.
Miigham si Ingko Datoy. Mitutok sa babaye. Nindot og barog ang babaye. Puti og pamanit. Nindot og sampot ug buwagaw ang buhok nga gituyo pagtina.
“O, sige. Mahimo pod og dili ka moplete. Tabi, asa man diay ka magtrabaho, Inday?” sukot ni Ingko Datoy.
“Sa Horizon, Noy. Usa ka bar diha sa kalye Tosadas,” tubag sa batan-ong babaye. Nakahunahuna dayon si Ingko Datoy nga piwede kini niyang isabot.
“A, kining, Inday, kuyaw man paingon ngadto sa Tungason. Mingaw ug nadungog kanang dapita nga abtanan. Hangyo lang ko nimo, di tika papletihon, pero imo kong lipayon.” Miigham si Ingko Datoy.
“Lipayon, Noy? Okey, para kana ra,” nakasabot ang babaye nga mubog lupad. “Unsa may kondisyon, Noy?”
“Aw, kada utot sa akong kabayo mohunong ta ug imo kong lipayon. Hehehe!” mitingsi si Ingko Datoy.
“Mao man kaha, kada utot sa kabayo. Sige, tana!” Misakay dayon ang babaye sa tartanilya.
Pag-abot sa unahan samtang nagdagan ang kabayo nangutot kini. Sipa kaayo ug nadungog nilang Ingko Datoy ug sa babaye.
“Hehehe. Inday, nangutot na ang akong kabayo,” ni Ingko Datoy nga nalipay. Mihunong sila. Gilipay sa babaye si Ingko Datoy. Mihangos ang tiguwang kutsero.
Unya gilabtikan ni Ingko Datoy ang kabayo nga mipadayon pagdagan paingon sa unahan. Ambot, naunsa ba nga ang kabayo nagsige man hinuon og pangutot, sagunson ra ba. Katulo na siya lipaya sa babaye. Ingon sa naluya na ang tiguwang guwatsinanggo. Unya nangutot na pod ang kabayo.
“Noy, para, para! Nangutot na pod imong kabayo!” matod sa babaye. “Ihunong ang tartanilya kay lipayon na sad tika!”
“A, bahala nag makaigit nang kabayua, Inday, uy! Dili na ko. Di na nako kaya...!” Ug gibati ni Ingko Datoy nga daw wala nay umoy ang iyang lawas. Ang iyang kabayo, si Kumpas, mibahihi nga morag nagyagayaga sa iyang amo.
(KATAPUSAN)