Dili humok iyang ilong
Nagtindog si Ellena sa kilid sa dakong haligi sa aseras tungod sa Oriente Theater. Alas diyes na sa kagabhion ug wa pay nakigsabot kaniya bahin sa tawhanong kalipay. Inday-hilay siya dinhi sa dalan Colon; sa binugoy nga pagkasukti, boring siya o burikat. Bayintey dos pa ang iyang panuigon. Dihay duha ka tawo nga iyang giduol kaganina pero pulos namalibad. Ang usa batan-on, susama niyag edad, mibalibad kay wa siyay kuwarta; ang ikaduha, hamtong mibalibad sab kay duna siyay asawa ug nahadlok kini nga mataptan og AIDS. Iya ganing giingnan nga limpiyo siya kay magpaup man siya kada tulo ka buwan sa doktor. Wa gyud mosugot ang tawo.
Ang nakaila kang Ellena sa gipuy-an niya didto sa Pasil mihingan kaniyag humok og ilong kay bisan kinsa lang kunong lalakeha ang modala kaniya sa sinehan o bisag asa. Nahibawo sab sila nga anha siya mag-estambayan kada gabii dinhi sa Oriente. Kaniadto adto siya sa Junquera mag-estambay apan mibalhin siya sa Pelaez kay daghan na didto ang mag-estambay nga sama kaniyag panginabuhian.
Sa pagkatinuod dili siya humok og ilong, uy! Kon humok pa siyag ilong, may kaisog kaha siyang moduol og lalake ug mokablit sa abaga niini aron kini mosugot nga iyang lipayon, bugti sa salapi nga iyang panagayuon? Kining iyang paagi sa panginabuhi nagkinahanglan og kaisog sama sa gihuptan sa usa ka bayeng tigre.
Nahinumdom siya nganong nahimo siyang inday-hilay dinhi sa dakbayan sa Sugbo. Sa nag-edad pa siyag kinse anyos milayas siya gikan sa ilang lungsod nga nahimutong sa tumoy sa habagatang Sugbo aron magpa-bulan. Wa siya makatapos sa hayiskol. Ang iyang ginikanan magbabaol lamang sa sinaop nga yuta. Tulo sila ka managsuon; siya ang kinamanghuran ug bugtong babaye. Ang duha niya ka maguwang nga lalake mitabang pagtikad sa baol.
Apan siya may ambisyon, gusto niya nga maharuhay ang iyang kinabuhi. Busa dihang misugyot ang iyang uyab, si Treb, nga magtaban sila, misugot siya, kay matod pa ni Treb, daghan og kahigayunan sa siyudad nga maharuhay ang kahimtang. Nag-ipon sila si Treb sa usa ka lawak nga ilang giabangan sa Pasil. Traysikad drayber si Treb ug siya nagpa-bulan isip katabang sa panimalay sa usa ka negusyante sa Pasil. Okey pa to sa una, hayahay ilang panimuyo, apan dihang nanganak na silag usa nagsugod sab ang gamayng kalbaryo nga iyang tungason. Di na paigo ang iyang binulan nga suhol ug ang kita ni Treb sa pasada sa traysikol alang sa inadlaw nilang panginahanglan. Misamot ang iyang kalisod dihang duha na ang ilang anak ug si Treb nasakpan sa mga pulis nga namaligyagshabu ug gibalhog sa bilanggoan.
Ang iyang duha ka anak nagedad nag singko ug tres. Ang sweldo niya sa usa ka bulan dili na paigo sa inadlaw nga panginahanglan nilang tulo. Maglisod na gani siyag palit og panti o blawos sa ukay-ukay. Mao nga mikuyog siya sa usa ka silingang babaye nga inday-hilay sa Junquera. Maayo ang iyang kita. Miasenso ang ilang panimuyo sa duha niya ka anak. Mao nga dili niya manumbalingon ang mga libak ug mga saway sa katawhan nga siya langgam nga mubog lupad, burikat, boring ug babayeng humok og ilong. Nahibawo siya sa iyang kalidad: isog siya sama sa baye nga tigre aron mabuhi ang duha niya ka anak.
Dihay hamtong nga lalake nga mihunong tungod sa nahimutangan ni Ellena. Iyang giduol. “Chicks, Sir?” matod niya. “Pila?” sa lalake. “One Thou.” “Ay, di ko kaabot!” “Sige, Five Hun na lang!”
(KATAPUSAN)