Dihang bali nang pako

ERNESTO D. LARIOSA San Fernando, Cebu

Luspad pa sa langit ang panit sa iyang nawong dihang mihagsa ang iyang tabanog sa ugang yuta sa laguna sa tumoy sa bungtod. Wa siya makadungog sa singgit sa mga bata nga milaban sa kaatbang nga tabanog nga midaog sa sakdapanay. Nagtutok siya sa iyang kapakyasan nga nabulintang sa yuta. Gigupok ang pako niini sa kalig-on sa kaatbang.

“Kuwang sa kalig-on ang atong tabanog, Pastor. Monang wa makasugakod,” matod ni Toriano. .Migimok ang panganti sa iyang dughan. Mobalik ko! Mobalik ko! Gilingi niya ang kapakyasan nga nagbuy-od nga di na niya hikapon. Gitalikdan niya. “Puli na ta, Bay, naa ay, gihipos na ni Valentin ang iyang tabanog.”Giagbayan siya sa iyang higala nga miunong niya sa iyang kapukanan.

Sa ilang tugkaran nalantawan niya si Mrs. Cruz, ang iyang class adviser. Nahibawo na siya nga gipakigkitaan na niini ang iyang inahan.. Gipasidan-an na siya niini sa klase mismo. “Kon sige kag palta, I’ll be forced to drop you, Pastor, ayaw pagsalig nga nga brayt ka gani tail-ender ka na sa class standing!”

Sa iyang atubangan naghilak iyang inahan. Gigakos niya ang iyang inahan. “Sige, Nay, di na ko. Sipyat lang ko.” Nalantaw niya ang bungtod nga nagsapwang sa laguna diin didto ang kapakyasan sa usa ka damgo. Milugmaw ang iyang luha. Mitutok niya ang naghilak niyang inahan.

Mapahiyumon na niya si Mrs. Cruz sa ilang klase. Mibalik na sag duol-duol kaniya si Eliza, ang mutya sa school campus nga iyang klas- met aron patudlo sa Physics. Mibuwag na siya nilang Toriano ug kagrupo.

“Duna koy giapas nga gukdon, Bay, mahibawo ka lang unya.” tubag niya kang Toriano dihang nangutana kini nganong wa na siya mokuyog sa kagrupo..Sa hilom mitungha ang lahi nga damgo ang laing matang sa sakdapanay. Kaatbang niya ang usa ka babaye nga tulin sag lupad ang utok ug kadugo ni Valentin kay manghod kini. Upat na lang ka buwan ang hunat mahibaw-an na kinsay modaog ning maong sakdapanay. Gipalig-on niya ang pako sa iyang paningkamot. Nahibawo siya sa gikusgon sa iyang lupad labi pa ang kaaway.

“Mamuwaw nag tuon si Rina, Pastor, paninguha gyud.” Tambag ni Elisa kaniya nga silingan nilang Rina. Apan naapsan kini niya sa usa ka grading period. Sa ato pa, may dakong dag-anan siya sa katapusang hunat.

Usa ka Sabado mianha niya si Toriano nagdag tigbayon sa tabanog, dugokan ug pako. Miagni niya nga siyay patiwason. Aron kuno duna silay iggugubat kang Valentin.

“Ikaw lang, Bay, sun-a lang tong akong paagi. Sa di pa nimo taptapan aria ko. Belib man ko nimo, Bay, nga mohimog tabanog.” Gipaganahan niya si Toriano.

Human na ang final exams sa fourth year. Dako ang paglaom ni Pastor nga siya ang mag-una sa mga graduating students kay sa iyang hunahuna perfect niya ang tanang subjects. Pagahikit-an niya ang iyang kadaugan alang sa iyang inahan nga nangandoy sa iyang kaayuhan.

Misud sa ilang klase si Mr. Granada aron pagpahibawo sa mga honor student. Midahunog ang palakpakan sa dihang gilitok ang iyang ngalan nga maoy balediktorian ning tuiga. Naamang si Pastor. Wa siya makatingog sa iyang gibati. Kinsay magdahom nga siya ang modaog sa sakdapanay sa tabanog sa utok batok sa igsuon ni Valentin. Labaw pang gisud-ipan ang iyang kasingkasing dihang mipahiyom kaniya si Elisa.

May babayeng kalit mihugong paggawas. Nakita niya si Rina nga naghilak ug kusog nga naglakaw. Diha-diha naluoy siya sa babaye nga biktima sad sa kapakyasan. Mibadlis ang pahiyom sa iyang mga ngabil daw luta sa kapalaran ning bag-o niyang kadaugan.

Ning ilang pantawan nalantawan niya si Toriano nga nagda nag tinaptapan nga pulang tabanog. Siya ang moda sa sinakdapanay batok kang Valentin unya. Nanaog siya aron tagbuon ang iyang higala. Sa yuta mituyhakaw ang iyang anino nga daw may mitubong pako sa kahimsog. Nakasabot ang iyang hunahuna kay nakalupad na siya ngadto sa iyang kadaugan sa tinuod nga sakdapanay sa kinabuhi.

(KATAPUSAN)