Federalismo makaayo sa Pilipinas?

Sa lintunganay dakong makaayo sa nasod. Apan kon sa gihapon kurakot ug mapahimuslanon ang mga lider sa mga estado nga pangagamhanan di makaayo, makasamot hinuon sa kalisod.

Kay sa sistemang federalismo bahinon ang nasod ngadto sa mga estado sama sa Estados Unidos sa America nga giila nga maayong sundon isip modelo. Dinhi ang giilang mga estado may dakong bahin sa bahandi sa nasod kay sa nasudnong pangagamhanan.

Sa federalismo naa gihapon ang nasudnong kagamhanan kansang gahom ilatid sa batakang balaod (constitution) nga bag-ong suwaton. Ingon sa mga estado aduna say limitasyon sa kalihukan ug gahom.

Ang nakanindot kay ang estado mao nay direktang mosulbad sa mga suliran sa peace & order, poverty (kawad-on), sa paningahanglan sa puloy-anan, tubig, edukasiyon, seguridad sa pagkaon ug nanag-unang palaliton (basic needs) ug uban pa.

Dinhi dakong purohan nga molambo ang katilingbanon (social), ekonomikanhon (economic) ug kulturanhong kahimtang sa estado. Sa pinulongan ug katitikan (literature) kahatagag dakong pagtagad ang pagpalambo niini.

Hinuon dunay apan sad ang federalismo. Dunay kahigayunan nga motumaw ang panag-indigay sa mga estado nga makadaot sa nasod. Dunay purohan ang pagdaghan sa mga political warlord.

Gilauman nga ang batakang balaod nay mopahigayon og lig-on nga checks & balance apparatus ang mga ngil-ad nga epekto. Gitataw ra ba nga ang kongreso isip constituent assembly maoy mopanday sa bag-ong konstitusyon o batakang balaod.

Magduda ta sa mga pulitiko nga maoy mousab sa konstitusyon kay unahon ang ilang mga interes. Nganong di man mopahigayon og constitutional convention diin pilion ang mga delegado sa katawhan?

Gastuso na kuno kaayo sa kagamhanan. Natural nang gasto kay sa paggamit sa mga pulitiko nga pudyot lang mga matinud-anon ug kasaligan. Tan-awa ang anti-dynasty law wa gyud ma-implementar.

Daghang nasod nga mingsagop sa federalismo nga sistema sa kagamhanan sama sa Great Britain ug uban pa.