Ang albularyo

ACHITO E. GERMINO

Paknaan, Mandaue City, Cebu

las sayis sa hapon. Biyernes. Tulo ka oras nga naghulat ang duha ka peryodista nga managhigala, sila Mario ug Allan, nga mahurot ang mga pasyente ni Noy Paran. Albularyo si Noy Paran sa Barangay Baring, lungsod sa Carmen. Martes ug Biyernes siya mananmbal. Diha siya manambal duol sa baba sa langob sa sityo Jaquid. Alas tres pa sila magsugod og obserbar sa mananambal ug sa tinambalan niini. Dili mobungat og presyo si Noy Paran, apan dawaton niya kon pilay ihatag. Ang uban mohatag og manok, prutas, utan ug uban pang butang. Mopahiyom ang natambalan kon bation nila ang kagaan sa lawas human mahikap sa albularyo.

Pagbiya sa ika-50 ug katapusang pasyente mipaduol sila sa tiguwang albularyo.

“Maayong hapon, Noy Paran!” timbaya nilang Mario ug Allan.

“Unsay akong ikaalagad ninyo, mga Dodong? Mora mag wala moy balatian,” matod sa tiguwang manambal. Upaw na ang iyang ulo, apan taas ang iyang bungot, bigote ug mga patilya nga puti na tanan.

“Ako si Mario. Kining akong kuyog si Allan. Naa unta mi ipangutana nimo,” ni Mario.

“Okey. Ako unang sutaon

kon ang akong abyan mosugot ba malangan kadiyot, kay alas sayis ra gyud ko kutob manambal. Kay mopahuway man sab ang akong abyan. Di ko kapanambal kon wa ang akong abyan. Instrumento lang ko niya. Di sab ko katubag sa inyong pangutana kon wa siya,” ni Noy Paran. Mipiyong siya sa iyang gilingkuran nga lantayng kawayan. Mikibutkibot ang baba nga way tingog madungog. Dangtag usa ka minuto mibuka ang iyang mga mata.

“Okey. Matod sa akong abyan, tungod kay buotan man mog lihok ug hitsura, gahinan mo niyag trayenta minutos. Unsa may inyong ipangutana?” ni Noy Paran.

“Nganong duna pa may mamatay sa ‘hazing’?” nagdungan sila Mario ug Allan. Nanglingkod sila sa plastik nga lingkuranan sa ilang duol atubangan sa lantay ni Noy Paran.

Mipiyong pagbalik si Noy Paran ug miginhawag halawom. “Tungod sa ‘temporary insanity’.”

“Ha? Unsay buot ipasabot niana?” sukna ni Allan. Naminaw pag-ayo si Mario.

“Ang tawo dunay garbo ug ambisyon. Abton usahay siyag kapuol, kaguol o kalaay sa kinabuhi. Gusto siyag ‘thrill.’ Gusto siyag ‘high feeling’ sama sa druga, bino o bisan unsang butang o kalihukan nga makahatag niyag ‘excitement’. Gusto na gani ang tawo og high feeling, mao na ang temporary insanity. Di na siya patuo og tambag sa ginikanan, igsuon ug ni bisan kinsa nga nabalaka sa iyang kahimtang. May garbo siya nga di siya maunsa sa ‘hazing’. May pagtuo siya nga kadtong nangamatay huyang o di ligon ang panglawas. Inig-abot sa high feeling, tunga-tunga sa paghigmata ug paghikatulog ug tungod sa kasakit sa bunog, magsige na lang og ingon ang gi-hazing, Sige pa! Sige pa! Sige pa! Ug ang mga ‘master’ nga maoy nagdagmal o nag-initiate sa hazing ma-high sab sila ug magsige sab silag dagmal sa ‘neophyte.’ Hangtod makaamgo sila nga hapit na mamatay ang ‘neophyte.’ ug uwahi na inigdala niini sa ospital. Segurado nga ‘dead on arrival’ siya,” taas nga patin-aw ni Noy Paran.

“Unsaon nato pagsumpo ang ‘hazing’?” matod ni Allan.

“Dili na masumpo. Sama gihapon sa drugas. Samtang dunay tawo nga gustog happening, thrill o high, di na maurong,” ni Noy Paran.

“Unsa may itambag nimo sa mga batan-on aron dili sila masugamak?” ni Mario.

“Kon bation gani mog kapuol, kaguol o kalaay sa kinabuhi, konsulta dayon og psychologist, psychiatrist o psychoteraphist aron dili mo maanod sa temporary insanity. Kini ang hinungdan ning tanan, lakip na ang paghikog,” ni Noy Paran.

Sila Mario ug Allan wa dayon kamatikod nga ngitngit na ang palibot. Wa kini nila baliha, kay may nakab-ot silang kahayag sa panabang ni Noy Paran. (KATAPUSAN)