Hukmanan sa kalinaw

Kinse ka ektaryang katunggan ang gipanag-iya ni Margarito. Nasunod ni niya sa iyang ginikanan. Duha ka ektarya niini gihimong ‘fish pond’ kun punong diin bangus ang gibuhi ni Margarito. Sa usa ka tuig kaduha siya mo-harvest sa maong punong diin dakong salapi ang iyang mahipos. Kini ang iyang gisaligan sa panginabuhi uban sa iyang pamilya.

Dihang gihugon-hugon nga adunay ikatulong taytayan nga magdugtong gikan sa siyudad paingon sa lungsod ug re-kleymon pa gyud sa gobyerno ang dakong hunasan diin nahimutang ang katunggan ni Margarito sa bukana, daghang negusyante ang nagtinguha nga paliton ang katunggan ni Margarito. Dihay grupo sa mga Hapon nga mibisita sa maong katunggan kay gusto nilang paliton. Tukoran kuno nilag mga hotel ug dunay ‘beach resort’. Dihay Insek nga ilado kaayo dinhi sa Sugbo nga tagiya og usa ka department store nga buot usab mopalit.

Unya usa ka adlaw niana maoy naabtan ni Margarito nga may mga dump truck nga naghuwad og mga anapog sa iyang katunggan. Gikulbaan siya. Mikurog ang tibuok niyang lawas sa iyang nakita nga ang iyang katunggan gisugdan na pag-abuno og anapog. Wa siya masayod kon kinsa ang mapangahason nga buot moyatak sa iyag katungod. Ug tungod sa naghiwasa niyang hunahuna giibot niya ang sundang nga gitakin sa iyang hawakan ug giatubang ang usa sa mga drayber sa dump truck.

“Hunong! Ayaw ipadayon ang pag-abuno kay ako maoy tag-iya niini!” nagkanayon si Margarito. Nangugat siya

nga miatubang sa usa sa mga drayber. “Aduna koy gikuptan nga dokumento pagmatuod nga ako maoy tag-iya niini. Kinsay nagsugo ninyo, sultihi siya, kay pakamatyan ko kining dapita! Kining nahabilin kong mga adlaw, Undo, adto ko ipahuway sa bilanggoan.”

Walay nahimo ang mga drayber sa dump truck; namalik sila sa ilang agi sa kahadlok. Sama sa kahoy nga buhi motagok pa kon samaran. Ug kay buhi sakitan kini kon imong hilabtan. Mao usab si Margarito, sakitan siya bisan sa gamayng garas nga mokudlit sa iyang panit.

Milabay ang duha ka semana gikan niadto. Nakadawat si Margarito og ‘subpoena’ gikan sa korte kay gikiha siya ni Mr. Barandilla tungod sa pagka delatar sa proyekto nga gisugdan na unta pag-abuno sa iyang mga sinugo. Didto na hisayri ni Margarito nga giilog

ug gipanag-iya na og lain ang iyang katunggan. Diha pa gyuy laing nangangkon sa iyang katunggan. May dokumento usab silang gikuptan.

MILUNGTAD og 20 ka tuig ang kaso nga wa madesisyuni sa korte. Namatay na lang si Judge Lumapaz nga maoy naghusay sa maong kaso. Gihulipan siya ni Judge Bernales.

“Kadugay na ning kasoha nga wa mahuman,” matod ni Judge Bernales nga miatubang sa lima ka kleymante sulod sa iyang sala. “Namatay na lang si Judge Lumapaz nga maoy naghusay niini. Kon magburoka pa kita, abtan tag siyam-siyam niini, kay si Mr. Margarito adunay ikabuga. Si Mrs. Dela Paz duna sya ikabuga. Si Mr. Barandilla duna say ikabuga; ingon man sila si Mrs. Cui ug Mr. Egolmundo duna say ilahang mga dokumento. Basta ato ning husayon aron mahuman na ning kasoha!”

“Unsa may imong nahunahunaan nga paagi, Your Honor?” Mitindog ang abogado ni Mr. Barandilla. Nagpaabot sa dakong kahinam ang ubang kleymante unsay itubag sa maghuhukom.

“Kinse man kini ka ektarya, pwes tag tulo mo ka ektarya,” matod ni Judge Bernales nga prangka kaayong namulong, “Kon dunay subra iadto na kang Mr. Margarito.”

Sa sulod sa korte naghunghungay si Margarito ug ang iyang abogado.

“Atorni, mosugot ba kita sa sugyot sa huwes?” ni Margarito.

“Mosugot na lang ta kay medyo alkanse ta kon mopadayon ang kaso,” ni Atty. Duhaypalad, “aduna silay kuwarta nga ikalahutay og buroka.”

“Sige, mao na kadto akong sugyot. Bahina kana ninyo aron wa nay buroka,” matod ni Judge Bernales dungan sa paghapak sa iyang ‘gavel’ sa lamesa, dayong sulod sa iyang ‘chamber’.

Miuyon ang tanang kleymante. Pero nagmug-ot ang dagway ni Margarito kay ang tinuod, siya man ang tag-iya sa maong katunggan nga kabilin niya sa iyang ginikanan. Giilog lang sa mga tawong hakog nga nawong og salapi.

(KATAPUSAN)