Kagawasan vs. public health
Gumikan ning atong nasinati karon nga problema sa panglawas o public health, gilangkatan na kita sa atong kagawasan aron lang mapugngan ang pagkatap sa makalilisang ug makamatay nga coronavirus disease (Covid-19). Bisan man gani ang pag-aresto sa usa ka tawo bisan way warrant of arrest mahimo naman kon masuta nga nakahimo ka og kalapasan sa pagsabwag og fake news kabahin sa Covid-19.
Nalatid sa atong 1987 Constitution ang kagawasan sa matag usa ka Filipino kon asa man siya gustong mopuyo o mobiyahe sa nasud o sa gawas sa nasud. Section 6, Article 6 (Bill of Rights) nga nagkanayon: “Adunay kagawasan ang usa ka tawo sa pagpuyo o pagbiyahe bisan asa ug mapugngan lang kon adunay mandatu sa korte o kaha tungod sa national interest, public safety ug public health.”
Apan kining maong probisyon sa Batakang Balaod morag nabalewala na gumikan sa problema sa atong panglawas. Dili na kita karon basta-basta makasuroy-suroy o mopuyo gumikan sa pagdili sa mga lokal nga kagamhanan nga makasulod sa ilang tagsa-tagsa ka mga lugar. Kanang lockdown, sama anang nahitabo diha sa sitio Zapatera, Barangay Luz. Gidid-an ang mga lumolupyo sa sitio nga makagawas sa ilang lugar bisan kadtong wa matakbuyi sa maong balatian.
Laing punto legal nga gibalewala usab karon mao ang pagdakop na lang sa usa ka tawo bisan kon way court order. Ang kaso sa magpapatigayon nga si Maria Victoria Beltran kinsa igo lang mi-post sa iyang sa Facebook nga matod pa “aduna nay 9 mil ka mga tawo ang natakbuyan diha sa sitio Zapatera”. Fake news kuno.
Madakop lang ang tawo nga walay warrant of arrest o pinaagi sa citizen's arrest kon ang maong tawo: about to commit a crime (pa-ingon mokomiter og krimen); just committed a crime (nakakomiter og krimen) ug escapee o pugante. Kon nakalapas man og salaod ang usa ka tawo sama anang pagpakatap og fake news, ikiha usa kini sa piskaliya ug ipaagi sa preliminary investigation ang iyang kaso. Puwede siyang dakpon kon mosukol. Apan wala man siya mosukol sa dihang gi-imbitar. Apan karon sikop dayon. Kagawasan batok pagprotihir sa atong panglawas?