Tilimad-on?

Usahay di masabtan ang kinaiyahan. Makapakurat. Magdala og tanghaga. Apan ang mga batid sa siyensiya kanunay mohatag og tubag sa pipila ka pangutana. Ug mosalikway sa kinaraang pagtuo bahin sa di kasagarang hitabo, matod pa, dunay dautang tilimad-on.

Ning ulahi, nabaniog ang taho sa habagatan sa Sugbo bahin sa pagpangdagsang sa mga isda sa lapyahan.

Niadtong Martes, Pebrero 13, nalingaw ang mga tawo sa Sitio Guilungsuran, Brgy. Poblacion, lungsod sa Ginatilan sa pagpamunit og isda nga tuloy nga nangapadpad sa baybayon.

Sa lungsod sa Santander, ang panon sa mga gagmay ug dagkong iho nagpadaplin.

Ang pagdagsang sa mga isda gikataho usab sa Brgy. Linaon, lungsod sa Cauayan, Negros Occidental. Susamang panghitabo sa Southern Leyte niadtong Oktubre 15, 2023. Sumala sa kinaraang pagtuo, tilimad-on kini sa usa ka umaabot nga katalagman. Matod pa, ang mga mananap sensitibo sa kausaban sa ilang nahimutangan.

Pananglitan, ang pag-init sa ilawom sa dagat tungod sa nag-ung-ong nga paglihok sa bulkan.

Nasayod kita nga ang Tañon Straight duol sa usa sa labing dako nga aktibong bulkan sa nasod, ang Kanlaon, sa isla sa Negros.

Apan gisupak kini nga pagtuo sa usa ka opisyal sa Bureau of Fisheries and Aquatic Resources (Bfar) nga nahinabi sa usa ka lokal nga radyo.

Matod sa maong opisyal, epekto kini sa ilang pag-ban sa pagpangisda sa Visayan Seas gikan sa Nobiyembre sa miaging tuig.

Kini ang mga buwan sa pagpamusa sa itlog sa mga isda, labi na sa tuloy, hinungdan sa pagdaghan sa ilang populasyon.

Dugang pa, midaghan usab ang mga kalan-on sa isda ning panahona nga napadpadpad sa baybayon ug gisunod sa pagkaon sa mga isda.

Matod niya, ‘na-disorient’ sa pagsunod sa pagkaon ang mga isda ug naabot sab sila sa baybayon o lapyahan.

Apan sa dili pa abante ang teknolohiya, ang lihok sa mga mananap usa sa naggiya sa katawhan labina bahin sa pagpangandam.