Mas maayong alternatibo
Nipasidaan si kanhi solicitor general Florin Hilbay nga kon supakon sa pamunoan ni Presidente Rodrigo Duterte ang desisyon sa Korte Suprema nga mohatag og mas dakong bahin sa nasudnong buhis ngadto sa local government units (LGUs) mawad-an og sukaranan ang tanan nilang pangangkon sa dinaliang panginahanglan sa federalismo.
Kay ang labing madanihong argumento sa kampanya pag-usab sa sistema sa gobyerno ngadto sa federal mao ang paghatag sa LGUs og mas daghang kuwarta. Maong di mahimo nga ilang babagan ang sugo sa Labaw’ng Hukmanan paghatag og mas dakong pundo sa mga lalawigan, dakbayan, kalungsoran ug kabarangayan.
***
Apan sa pikas nga bahin, kon ila sab nga hingpit nga ipatuman ang desisyon sa Korte Suprema mahimong makaamgo ang mga gobernador, mayor, kapitan ug ubang lokal nga mga opisyal nga mahimo diay nilang makuha ang mas makiangayong bahin sa nasudnong panudlanan pinaagi lang sa pag-usab sa paagi sa binahinay sa way pagtandog sa 1987 Constitution.
Nabalaka ba ang Malakanyang nga mosamot kabugnaw ang suporta sa federalismo kon makapasiugda na og mas daghan ug mas dagkong proyekto ang mga lalawigan, dakbayan, kalungsoran, ug kabarangayan sa way paglahugay sa sistema sa gobyerno?
***
Ang desisyon sa Labaw’ng Hukmanan sa petisyon nga gipasaka ni Batangas Governor Hermilando Mandanas, kansang kuwentada nagbutyag nga utangan ang nasudnong gobyerno og P1.5 trilyones sa LGUs sukad niadtong 1992, kanus-a gisugdan pagpatuman ang Local Government Code nga nagtakda sa mas gamay’ng bahin sa LGUs, inay sa probisyon sa batakang balaod nga nagmandong bahinan ang LGUs sa tanang nasudnong mga buhis, nakapabisto sab sa labing kuwestiyonable nga bahin sa federalismo.
***
Si Hilbay, nga nitambong sa Arangkada sa dyAB Abante Pa, Bisaya! gahapon sa buntag, masaligon nga isalikway sa kinabag-an sa katawhan ang federalismo tungod sa makalilisang nga gasto sa pagtukod og laing sapaw sa burukrasya pinaagi sa 18 ka federated regions nga may ilang kaugalingong mga gobernador, mga magbabalaod ug mga hukmanan.
Gawas nga ang pundo nga madugang unta sa LGUs kan-on ra sa dugang inadlaw’ng gastohan sa pagpalihok sa federal states, mahimong kuwangon pa g’yud ang panudlanan ug busa mosamot na hinuon pagbaguod ang katawhan sa dugang mga buhis nga ipahamtang.