‘Maglig-on sa Han-ay’

SI PRESIDENTE RODRIGO Duterte nagataltag ug nagabalibag sa mga sisi ug palas-anon gikan sa iyang administrasyon. Gadugang lang sila og pabug-at sa grabe nga responsibilidad sa Pangulo nga nagatimon sa barko sa nasud palayo sa unos sa kurapsyon, krimen, pagkabala, pagkabakikaw ug pagkahinay.

Nakaangkla na gyud ta sa bantok nga yuta. Lisod ug peligroso ang mao nga paglayag kay nagkatag sa kalawuran ang mga iho ug buaya. Wa gyud maglubaylubay si Duterte apan makaguol nga pipila sa iyang mga sinaligan nahinanok kaayo sa ilang pagkatulog samtang ang uban namunit og mga perlas nga nagpatad sa rota sa paglayag. Talagsa ra ko kaayo mosulat og mga pasumbingay apan unsaon man nako pagbatbat ug paghulagway sa nahitabo niining ning-aging semana kun diin nagpusotpusot ang kausaban sa Gabinete ug sa ubang mga opisina sa gobyerno?

Laomi ug atangi nga mientras ang ikaduhang tuig sa administrasyong Duterte tumatapos na, duna pa’y dugang nga mga personalidad sa gobyerno nga ilambog.

Atangi sab nga tungod sa lab-as nga mga katikaran, mas modaghan ang mga dagko ug gagmayng alimango nga mopadayon sa ilang pagsulay sa paggunob niining administrasyona.

Kadtong ningpasar sa pagsulay ug ug ninghantud bisan sa pagkusokuso sa kadagatan angay nga mopalig-on sa ilang han-ay ug mas mabinantayon ug mainampingon atubangan sa moderno kuno nga mga sumusunod ni Machiavelli nga naa sa sulod ug gawas – kasagaran sa gawas – sa hanay sa gobyerno. Tungod sa mga reporma nga gipangimplementar ni Presidente Duterte, makit-an nato ang mga kamot sa mga sakop sa oligarkiya sa ekonomiya inubanan sa ilang mga tuta sa sulod sa Simbahan ug mga salin sa ning-aging administrasyon nga galibot gihapon kanato nga nagagamit sa ilang bahandi ug impluwensya aron tibhangan ang kredibilidad ni Duterte ug aktibo kaayo sila sa paghulagway sa gobyerno nga malademonyo ug pagdeistabilisar niini.

Anaay pipila ka desisyon nga lisod pero determinado ang administrasyon nga himoon gihapon ug kini dili maayong tilimad-on alang sa interes sa mga tawo nga nagakontrol sa mga industriya sa nasud. Mao kana ang rason ngano nga kining hut-onga dili gyud mohunong sa pagbabag ug pagdelatar sa mga plano ug proyekto tungod kay kini duna may epekto sa ilang interes sa ekonomiya. Ang usa ka klasiko nga ehemplo niini mao ang sektor sa enerhiya.

Ang pagbanhaw sa gipasagdahan na nga planta nukleyar kinahanglan na gyud kaayo. Ang mga megaproject sa administrasyong Duterte seguradong matuman apan dili kini makabuwelo kun di paigo ang suplay sa enerhiya. Gipatugbaw na ang mga pangutana ngano nga ang mga dayong mamumuhunan molaktaw man sa Pilipinas ug moadto sa ubang nasud sa Asya. Ang rason di lang tungod sa kakulang sa suplay sa enerhiya kundili kita sab ang pinakamahal og presyo sa enerhiya sa tibuok Asya.

Sumala sa akong nasabtan, si DOE Secretary Cusi gitagaan na og go signal ni Presidente Duterte nga banhawon ang BNPP. Ang mga negosyante naghimaya apan ang uban wa malipay. Anaa gyuy mga usyusiro nga maoy tigpamaba sa mga vested interest ug mowarning bahin sa hampak sa maong proyekto kontra sa kalikupan ug politika. Kini bisan pa sa deklarasyon sa Philippine Institute of Volcanology and Seismology nga ang lugar nga gitukoran sa Bataan Nuclear Power Plant luwas gikan sa mga bulkan.

Atangi ang oposisyon kay ang pagpakunhod sa gasto sa kuryente labi na sa Luzon ug Metro Manila mohampak sa mga suplayer sa kuryente ug enerhiya sa pagkakaron. Kun tanggalon ang mga takoban gikan sa kailhanan sa mga nanag-iya ug nagkontrolar sa enerhiya, maklaro nato nga ang mayoriya ani nila sakop sa grupo nga nagkonspirasiya ug nagasuporta og pinansya sa kampanya batok kang Duterte. Ang negosyo sa enerhiya ug ang pagdumala sa mga asset sa gobyerno ilawom sa DOE sensitibo ug importante kaayo. Dili ko masorpresa kun si Secretary Cusi ug si Philippine National Oil Company President Ruben Lista mahimong target sa mga walay hunong, malisyoso ug walay kalooy nga mga pag-ataki ug sunodsunod ug sapawsapaw nga mga pagtental. Kuydawo kay kining mga tawhana bagtikan.

Pananglitan si Lista gihasolhasol og mga pagmulo ug pasangil sa kurapsyon nga gisang-at mismo sa big boss sa Petron nga si Ramon Ang. Ang oil mogul ninglibak kang Lista pinaagi sa pagpangutana kun diin gikan ang iyang kwarta. Ang Presidente sa PNOC nga usa ka retirado nga Admiral sa Philippine Coast Guard dili bastabasta nga mapukling. Kun basahon nimo ang iyang mga kredensyal, klaro kaayo nga banggiitan siya sa iyang linya. Dili sama kang Ang nga tinudlo lang ni Danding Cojuangco, ang pamilya ni Lista nagdumala og mga dagkong negosyo ug tungod kay Ilocano, ang tawo inot kaayo modala og kwarta.

Ang tendensiya niya nga dako gamay og gasto mao ang bino, sumala pa sa mga amigo. Bitaw, akong nadiskubrian nga gusto ni Lista nga hisgotan og usab ang mga unod ug kondisyones sa kontrata nga hapit na mo-expire bahin sa paggamit sa mga kabtangan ug assets sa PNOC. Gusto lang sa tawo nga ituboy ang renta gikan sa grabe kamubo ngadto sa rasonable nga lebel subay sa rata sa pagkakaron. Gusto lang sa pobre nga mokita ang gobyerno og mas dako. Mali og himoong target – si Cusi ug Lista.

Ang lain pang pagtipak sa Gabinite kun diin malauman nga ang mga hilabtanon segurado gyud nga modukdok og bangil mao ang National Food Authority. Sa akong hunahuna, angayan nga ang NFA ipailawom sa Department of Agriculture. Ang sensitibo ug delikado nga estratehiya sa pagbalanse sa lokal nga produksyon sa humay ug pag-angkat gikan sa ubang nasud mahimo lamang kun ang nagahimo sa maong desisyon nakahibalo sa mga statistics sa produksyon, suplay ug panginahanglan.

Namora na og irong askal ang NFA nga di mailhan ang rasa. Patasanay og ihi. Unta si Sec. Manny Pinol ug Cabsec. Jun Evasco mokonsolida sa ilang isigkahan-ay ug magtinabangay. Niining panahona, ang DA segurado duna nay klarong estimet sa posible nga total nga ani sa kahumayan nga naa o walay irigasyon. Kun ang mga opisyal sa DA tinuod nga nagtrabaho, makahatag na sila karon og haduol kaayo nga estimet sa nobenta diyas nga yugto kun diin pwede na nga maani ang humay.

Saysenta diyas human ang pagtanom, ang mga DA field technician dapat duna nay estimet nga iturn-over ngadto sa NFA aron magamit sa pagdesisyon kun moangkat ba og humay o dili gikan sa laing nasud. Tan-aw nako nagahulat ang NFA nga motumaw una ang problema sa kakulang sa humay sa dili pa ni mokarawkaraw sa pagpamalit. Komplikado ni nga lakang kun maulahi. Mapugos ang NFA og palit gikan sa spot market bisan og mahal ug ang delivery ug pagpahatpahat pwerte gyud unyang gubota.

Hapit na mawala ang gamit ug kahulogan sa NFA sa mga mag-uuma ug konsumante. Wala na siyay gahum sa pagpamalit og tipasi ug paggaling sa humay. Mas ginatagaan pa niya og importansya ug atensyon ang pag-angkat og humay gikan sa gawas sa nasud, apan dili batakan ni niyang trabaho segun sa rason nga siya giporma. Angay na gyud unta nga mohimo na og mga silos sa mga bodega sa NFA, lakang nga gisalikway sa NFA ug DA. Akong pahinumdoman ang akong mga higala sa administrasyong Duterte nga dili ni ang panahon sa paglantugi tungod kay karon ang hustong panahon sa pagtinabangay aron ang gobyernong Duterte hapsay nga makatimon sa atong nasud padulong sa pinakabulahan nga kaugmaon.