Nie każdy rozmiar ma rozmiarek

Rubryka poświęcona pochodzeniu nazwisk jest fascynująca. Bardzo za nią dziękuję. Będąc filolożką polską, sama lubię dochodzić znaczenia różnych słów – nie tylko nazwisk. To wspaniała przygoda i dziwię się ludziom posługującym się na co dzień różnymi terminami, że nie znają ich znaczeń i w ogóle ich to nie interesuje... Otóż wydałam się za Rozmiarka i ciekawam, jak powstało nasze nazwisko? Moja (dość przypadkowa) kwerenda wykazała, że od staropolskiego kubka, naczynia służącego do odmierzania... No właśnie, czego?!

Joanna Rozmiarek Tak, jedno znaczenie to nazwa garnca (rozmiaru), inaczej miary, którym odmierzało się płyny. Piwa uniejowskiego rozmiar dobrze, choć zimne, wypić – czytamy w jakiejś fraszce mieszczańskiej z XVII wieku. Ale czasownik rozmiarkować oznaczał wytyczanie, pomiar. Proporcję nawet, co podpowiada S.B. Linde i dodaje: Rozmiar to także herb: tryanguły trzy, na wierzchu krzyż, w hełmie pięć piór pawich. Byłby zatem czcigodny małżonek potomkiem tych, którzy należeli do szlachty (inaczej byli własnością szlachecką) albo pracowali jako mierniczy wytyczający pola, wreszcie mogli żywot poćciwy spędzać li tylko nad zawsze pełnym rozmiarem. W gwarze, co podaje J. Karłowicz, rozmiarkować znaczyło:

Skąd się wzięło?

Dziemidowicz, od imienia Demid, Dymid używanego w Kościele prawosławnym. To od greckiego Diomedes lub Dios (Dzeus). 474 nazwiska.

Skryjomski, pochodzi od skryć, czyli zataić, ukryć. W gwarze skryjomie to miejsce ukrycia. 34 nazwiska.

Czwordon, pochodzenie staropolskie od liczebnika czwór, czyli czworo. 93 nazwiska.

Żyszkiewicz, odimienne, Zygmunta (kiedyś Żygmunt). nazwisk.

Mojeścik, od staropolskiego przymiotnika mojski, czyli mój. 282 nazwiska.

Ciak, od czasownika ciekać, czyli biec szybko, zmykać. 842 nazwiska. od 290

Kielbratowski ma dwa objaśnienia (E. Breza „Nazwiska Pomorzan” 1 – 3). Polonistyczne i germanistyczne. Pierwsze zakłada, że nazwisko pochodzi od przezwiska Kiełb(u) rad, określającego kogoś, kto lubi kiełbie (jeść albo łowić). W interpretacji germanistycznej trzeba przyjąć niemiecki rzeczownik Kehlbrall(en), notowany przez K.C. Mrongowiusza w 1823 roku, a oznaczający podgardle, podgardło. Wyraz jest złożony z Kehle – gardło i Bratten – pieczeń. Do tej podstawy został dodany przyrostek -owski, co daje Kielbratowski (spolszczone Kiełbratowski), zatem jest to nazwisko hybrydalne z podstawą obcą i rodzimym formantem (przyrostkiem). 110 nazwisk w zasobie (72 nazwiska Kiełbratowski).