Czasami jest mi ciężko...

Czy byłoby łagodniejsze określenie sytuacji, w jakiej znalazł się Jarosław Iwaszkiewicz po 1945 roku? To jego słowa, które wyrzekł do przyjaciela, Zygmunta Mycielskiego. Iwaszkiewicz, skamandryta mający w intencji nowej władzy przełamywać nieufność środowiska literackiego, celebryta legitymizujący polski rząd za granicą, pisarz pełniący rolę działacza pokojowego, a wydający książki o muzyce, bo innych długo mu nie publikowano. Skomplikowana biografia wybitnego poety i prozaika wiele Iwaszkiewiczowi nie ułatwiała, zaś akty jego oportunizmu sąsiadowały z kreacjami literackimi gwarantującymi twórcy miejsce w narodowej kulturze.

Dwutomowa biografia autora „Sławy i chwały” (tom I ukazał się w 2012 roku) – napisana z dystansu przez autora nowego pokolenia – jest najpełniejszą opowieścią o życiu i dziele Iwaszkiewicza. Autorowi, który wnikliwie i uczciwie przemyślał postać i dorobek poety, udało się pokazać Iwaszkiewicza w jego złożonej wielkości, jako łącznika między starymi i nowymi czasy, jako symbol minionej epoki wyznaczający kilku pokoleniom literatów poziom niemal nieosiągalny. Jednocześnie, czytamy, „żył w atmosferze kraju kreowanej w połowie przez propagandę, w połowie przez ludzki entuzjazm i nadzieję”. Nie szanowano go za to, zaś po roku 1989 jego obecność w pejzażu PRL-u poskutkowała niemal anatemą, gdyż oficjalną „obecność postaci odczytywano w kategoriach współtworzenia ideologii systemu”.

Iwaszkiewicz zaznaczył swą obecność jako tłumacz, wydawca, diarysta, epistolograf, nowelista, muzykolog, dramaturg i poeta. Bolało go, gdy słyszał o sobie, że jest „pisarzem posłusznego wzrostu”, bo wiedział, że jego twórczość wynosi go wysoko... HENRYK MARTENKA RADOSŁAW ROMANIUK. INNE ŻYCIE. BIOGRAFIA JAROSŁAWA IWASZKIEWICZA. Tom 2. Wydawnictwo ISKRY, Warszawa 2018. Cena 67,50 zł.